5. Piet Paaltjens, de schoolmeester en klikspaan

Literatuurgeschiedenis
De Romantiek
19e eeuw
Module 5 Laagland boek B

Wat heb je elke les nodig?
- Pen en schrift
- Laagland deel B
1 / 42
next
Slide 1: Slide
NederlandsMiddelbare schoolvwoLeerjaar 5

This lesson contains 42 slides, with interactive quizzes, text slides and 2 videos.

time-iconLesson duration is: 50 min

Items in this lesson

Literatuurgeschiedenis
De Romantiek
19e eeuw
Module 5 Laagland boek B

Wat heb je elke les nodig?
- Pen en schrift
- Laagland deel B

Slide 1 - Slide

Literatuurgeschiedenis
De Romantiek
- Weltschmerz: melancholie
- Sehnsucht: verlangen naar het onbereikbare
- In Engeland: Zwarte Romantiek (gothic)
- In Nederland: boeken voor de massa, opvoedkundig, geschiedkundig.

Slide 2 - Slide

Literatuurgeschiedenis
In Nederland:
- Domineespoëzie
- Realisme
- Naturalisme
- Tachtigers


Slide 3 - Slide

19e eeuw
In Nederland:
- Bourgoisie
- Industrialisatie
- Kapatilisme
- Wetenschap
- Ratio
- Parlementaire democratie

Slide 4 - Slide

Romantiek (1800-1860)
Rond 1800 ontstaat er in Europa, als tegenreactie op het wereldbeeld van de verlichting en het aan regels gebonden classicisme, een nieuwe literaire stroming: de romantiek. Hoewel de romantiek niet in alle landen dezelfde kenmerken vertoonde, was er wel een gemene deler aan te wijzen: ontsnappen aan de werkelijkheid.


Slide 5 - Slide

Romantiek (1800-1860)
Domineespoëzie (1840-1880)
De poëzie van het midden van de 19e eeuw was sterk moralistisch getint. Veelvoorkomende thema’s waren het huisgezin, vroomheid en het vaderland. Omdat er in deze periode nogal wat dichters waren die dominee waren, wordt de poëzie uit deze periode wel eens ‘domineespoëzie’ genoemd.


Slide 6 - Slide

Realisme (1840-1880) 
Moderniteit: 
politieke bewustwording
natievorming
kolonialisme
imperialisme
toenemende secularisatie
ontkerkelijking - verzuiling
Emancipatie



Slide 7 - Slide

Realisme (1840-1880) 

Het realisme is een literaire stroming die probeert het leven zo realistisch mogelijk weer te geven. Het is een reactie op de romantiek waarin de idealisering van de werkelijkheid centraal stond.


Slide 8 - Slide

Realisme (1840-1880)

Het realisme is een literaire stroming die probeert het leven zo realistisch mogelijk weer te geven. Het is een reactie op de romantiek waarin de idealisering van de werkelijkheid centraal stond.


Slide 9 - Slide

Naturalisme (1880-1910)

Het naturalisme kan gezien worden als een uitvloeisel van het realisme in de literatuur. In naturalistische romans zijn de hoofdpersonen antihelden die sterk gedetermineerd zijn door erfelijkheid en afkomst.


Slide 10 - Slide

Tachtigers (1880-1894)

Na 1880 komt een jonge groep schrijvers op die vindt dat literatuur niet moralistisch moet zijn. Het is een individuele uiting van een kunstenaar die daarmee andere individuen wil aanspreken.


Slide 11 - Slide

Door de industrialisatie ontstaat er een vlucht ...
A
uit het land
B
uit de stad
C
uit de realiteit
D
uit de techniek

Slide 12 - Quiz

1848 is een belangrijk voor de Nederlandse staat. Waarom?
A
Eindelijk onderwijs voor iedereen
B
Eindelijk werd kinderarbeid verboden
C
De macht kwam meer bij het kabinet en het parlement te liggen
D
We hadden eindelijk ook een stoomtrein

Slide 13 - Quiz





1874


1900
De eerste stoomtrein rijdt van Amsterdam naar Haarlem
Invoering Grondwet waardoor de koning minder macht kreeg. Thorbecke is de ontwerper 
Kinderwetje van Van Houten. Kinderen tot 12 jaar mogen niet in de fabriek werken
leerplicht voor 7- tot 12-jarigen

Slide 14 - Slide

Welke twee Duitse begrippen behoren bij de romantiek en wat betekenen ze?

Slide 15 - Open question

Welke literaire uitingen horen bij de romantiek
A
sprookjes, historische romans, moraliserende gedichten
B
sprookjes, briefromans, kindergedichtjes
C
sprookjes. historische romans, griezelroman
D
sprookjes, science-fiction, imaginaire reisverhalen

Slide 16 - Quiz

Wat is literair gezien de grootste verandering t.o.v. de literatuur in de 19e eeuw (verlichting vs romantiek)
A
het moraliseren komt op
B
de creativiteit wordt gewaardeerd
C
de natuur speelt eindelijk een rol
D
de wetenschap wordt verbonden met de letterkunde

Slide 17 - Quiz

Waar maakte Eduard Douwes Dekker zich druk over? Noem minstens twee zaken

Slide 18 - Open question

Stelling: Realisme is een reactie op de romantiek
A
ja
B
nee

Slide 19 - Quiz

romantiek vs realisme
De kunstenaars vluchten niet uit de werkelijkheid, maar verbeelden het alledaagse dat
zij om zich heen zien. Het realisme zie je niet alleen in de schilderkunst, maar ook in de literatuur. De Nederlandse literatuur in de 19e eeuw is een mengeling van Romantiek en Realisme.

Slide 20 - Slide

Ironie

Slide 21 - Slide

Immortelle LXXXIII
Hem die mij grof beledigt,
Mij overlaadt met schand
en openlijk mij belastert,
hem reik ik de broederhand.

Maar die mij voorkomend bejegent,
Die mij aan zich verplicht
en zich mijn vriend durft te noemen,
dien spuw ik in 't gezicht

Slide 22 - Slide

Slide 23 - Video

Slide 24 - Video

Piet Paaltjens 
alias 
François HaverSchmidt 

Slide 25 - Slide

Piet Paaltjens
alias François HaverSchmidt (Leeuwarden, 14 februari 1835- Schiedam, 19 januari 1894)
studeert theologie in Leiden
Snikken en grimlachjes (1867)

depressiviteit bestreedt hij met sentimentalisme

Slide 26 - Slide

Hoe zou je toon van deze immortellen noemen?

Slide 27 - Mind map

Oera Linda
1256 Groots Fries verleden
De Friese cultuur is de bakermat van de Europese cultuur

naar alle waarschijnlijkheid is HaverSchmidt de belangrijkste auteur.

Slide 28 - Slide

De Oera Linda past in de romantiek omdat
A
het over vroeger gaat
B
het folklore is
C
de Europese cultuur als superieur werd gezien
D
het duidelijk escapisme is

Slide 29 - Quiz

Piet Paaltjens past in de romantiek omdat hij
A
een pseudoniem had
B
een onvervuld verlangen heeft
C
zoekt naar geluk
D
de rede verwaarloost

Slide 30 - Quiz

Knittelverzen van de schoolmeester 
(Gerrit van de Linde)
'Een leeuw is eigenlijk iemand die bang is van niemand'
Een hond is vermaard
om zijn gezelligen aard
en 't kwispelen van zijn staart.
Zijn neus, doorgaans rond,
staat gewoonlijk in 't front
en zo lang die maar nat en fris is,
is 't een bewijs, dat menheer zo gezond als een vis is

Slide 31 - Slide

Waarom noemde Gerrit van de Linde zich 'schoolmeester'?
A
omdat hij een student was
B
omdat hij de toon van al die betweters zat was
C
omdat hij een kostschool bestierde
D
omdat zijn gedichten duidelijk didactisch zijn

Slide 32 - Quiz

Johannes Kneppelhout alias Klikspaan

realistische literatuur

studenten-typen 1841

studentenleven 1844

Slide 33 - Slide

Klikspaan was een
A
studente type
B
een professor
C
een rijkaard
D
een rechtenstudent

Slide 34 - Quiz

De maatschappij in de 19e eeuw verandert snel. Waardoor?
A
industrialisatie
B
vrijheid van onderwijs
C
vrijheid van meningsuiting
D
A,B, C en ook nog vrijheid van godsdienst

Slide 35 - Quiz

Literatuurgeschiedenis
De Romantiek
19e eeuw
HUISWERK
Module 5: inleiding Romantiek 
 en maken opdracht 1
bestuderen 3.3.2 en maken opdracht 9  

Slide 36 - Slide

Moderniteit:
Welke begrippen horen daarbij?

Slide 37 - Slide

Moderniteit:
politieke bewustwording
natievorming
kolonialisme
imperialisme
toenemende secularisatie
ontkerkelijking - verzuiling
Emancipatie

Slide 38 - Slide

Romantiek
Wat heb je onthouden?

Slide 39 - Slide

Romantiek
Nieuwe cultuurstroming, reactie op Verlichting
Kenmerken Verlichting: rationalisme en classicisme

Kenmerken Romantiek:
gevoeligheid: lyrische kunst
verbeeldingskracht: ontsnappen aan het hier en nu, naar een andere tijd of streek, de ongerepte natuur of het bovennatuurlijke.
individualisme: nadruk op originaliteit

Slide 40 - Slide

Romantiek
Caspar David Friedrich, 
'De wandelaar boven de nevelen' (1818).

Waarom is dit schilderij typisch romantiek?

Slide 41 - Slide

Romantiek
Caspar David Friedrich, 
'De wandelaar boven de nevelen' (1818).

Waarom is dit schilderij typisch romantiek?

Open compositie, warme kleuren,
meer nadruk op kleur dan op vorm, 
onderwerp is de ongerepte natuur.
Er spreekt verlangen en gevoel uit. 

Slide 42 - Slide