herhaling Romantiek en Realisme

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

Literatuurgeschiedenis negentiende eeuw

invulling lesuur

- kort herhalen vorige les

- auteurs uit de romantiek

- korte check

- open boek vragen auteurs

- zelf aan de slag

Romantiek

Nieuwe cultuurstroming, reactie op Verlichting

Kenmerken Verlichting: rationalisme en classicisme

Kenmerken Romantiek: 

• gevoeligheid: lyrische kunst
• verbeeldingskracht: ontsnappen aan het hier en nu, naar een andere tijd of streek, de ongerepte natuur of het bovennatuurlijke.
• individualisme: nadruk op originaliteit

Waarom is deze afbeelding 'romantisch'?

Caspar David Friedrich, 'De wandelaar boven de nevelen' (1818).

Open compositie, warme kleuren, meer nadruk op kleur dan op vorm, onderwerp is de ongerepte natuur. Er spreekt verlangen en gevoel uit. (Zie ook Dautzenberg)

nieuwe genres die in de Romantiek ontstaan zijn...

1. sprookje, detective, ballade
2. historische roman, science fiction, griezelroman
3. satire, aforisme, griezelroman
4. detective, sociale roman, briefroman

Sehnsucht is

1. Het verlangen naar het verleden.
2. Het verlangen naar de onbereikbare geliefde.
3. Het verlangen naar het onbereikbare.
4. Het verlangen naar exotische oorden.

Weltschmerz is

1. Suïcidaal zijn.
2. Verbolgen zijn over de liefde.
3. Hunkering naar een ideale samenleving.
4. Verdriet over een onvolmaakte wereld.

Een ander woord voor vluchten is

1. sciencefiction
2. industrialisering
3. escapisme
4. detectives

Sprookjes horen vooral bij de romantiek omdat men toen

1. geïnteresseerd was in oude volksverhalen
2. geïnteresseerd was in het verleden
3. wilde vluchten naar het platteland
4. wilde vluchten uit het hier en nu

Romantische en realistische literatuur: 

• Ontstonden niet na elkaar, maar naast elkaar.
• Kunnen beide voorkomen in het oeuvre van één schrijver.
• Ontstond in de negentiende eeuw, maar ook nu worden er nog teksten geschreven die duidelijke romantische of realistische kenmerken hebben.

waartegen is Fabriekskinderen
een aanklacht?

Waartoe heeft deze novelle
uiteindelijk geleid?

Boeken uit het realisme spelen zich af in het verleden.

1. Ja , dat is juist
2. Nee, in het heden
3. Nee, in de toekomst

Hoe uitte het realisme zich in de literatuur?

1. De taal moest verfijnd zijn, elegant.
2. Grote nadruk op regelgeving
3. Teksten werd voorzien van afbeeldingen van gerenommeerde kunstenaars.
4. Personages in de literatuur dienden zich geloofwaardig te gedragen

Wat is de voornaamste reden voor de opkomst van het realisme?

1. Voor het vertonen van de goede situatie
2. Voor vermaak van de burgers
3. Om mensen af te schrikken
4. Vanwege de sociale situatie

Belangrijke schrijvers 

in de romantiek

Nicolaas Beets (Hildebrand) - romantiek + realisme

Francois Haverschmidt (Piet Paaltjens) - romantiek

Eduard Douwes Dekker (Multatuli) - romantiek (realisme)

Guido Gezelle - romantiek + realisme

Nicolaas Beets - Hildebrand

- humor in zijn Camera Obscura (meer realistisch dan romantisch)

- zelfingenomen verteller 

- soms aandacht voor maatschappelijke toestand/ alledaagse leven

- serieuze ondertoon te vinden

- beeld van Nederlandse samenleving in zijn tijd 

- algemene menselijke verhoudingen

- over de verschillende standen in de maatschappij. 

Francois Haverschmidt / Piet Paaltjens

- gedichten met een grote zwaarmoedigheid

om alles wat in het leven maar tegenviel

- schrijft met veel zelfspot en humor

- gedichtenbundel heet "Snikken en grimlachjes".

- mistificatie van zichzelf

Hij bedenkt de figuur Piet Paaltjens om te spotten met romantische dweperij én met zijn eigen grote, meeslepende, romantische gevoelens, waar hij niet mee om weet te gaan.

→ Haverschmidt schrijft in de Inleiding - levensschets van Paaltjens.

→ eactie van Paaltjens hierop lees je in een brief van Paaltjens aan Haverschmidt uit 1870

→ Haverschmidt maakte een selectie  nagelaten gedichten Paaltjens om te publiceren.

→ HaverSchmidt = de schrijver die achter het pseudoniem Piet Paaltjens

--> zwarte humor - spot aan de ene kant met het verdriet en gevoeligheid van romantici +  zijn poëzie ook dezelfde thema’s als  grote gevoelens, grote verlangens, onmogelijke liefdes en de dood.

De Vlaamse beweging

In de negentiende eeuw ontstond de

"Vlaamse Beweging". Deze wilde een

einde maken aan de overheersing van

de Franse taal en bij de bevolking de

eigen Vlaamse cultuur onder de

aandacht brengen.

Guido Gezelle

Waarom past hij bij de Vlaamse Beweging?

• 1860 → Kleengedichtjes
• Gelijke cultuur en literatuur
• Flamingantisme
• ‘Priester van de Vlaamse beweging’

Guido Gezelle

Guido Gezelle (1830 – 1899) is de beroemdste Vlaamse dichter uit de negentiende eeuw. Behalve dichter was hij ook priester.

Guido Gezelle werd vooral beroemd door zijn natuurpoëzie.

Multatuli

• Eduard Douwes Dekker (1820-1887)
• mengeling van verschillende soorten teksten: exotische natuurbeschrijvingen, humoristische stukken en romantische passages -> betoog, bewijs, pamflet en geschiedenis.
• directe stijl en non-conformistische standpunten
• waarheidsvinding door literatuur

MULTATULI

Multatuli is een pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker.

Multatuli betekent "ik heb veel gedragen".

Hij schrijft over Oost-Indië. Er is door Nederlanders

veel over die "Indische tijd" geschreven. In Indië was

ook al eeuwenlang een grote verteltraditie.

Mensen die in dit "Nederlands-Indië" hebben geleefd, vertellen daar met nostalgische gevoelens over.

MULTATULI

In Nederlands-Indië waren helaas vele misstanden. Eduard Douwes Dekker zag als assistent-resident in Lebak met eigen ogen hoe de Javaan werd misbruikt. Hij heeft alles in het werk gesteld om dit tegen te gaan. Het was allemaal tevergeefs. "Voor straf" werd hij overgeplaatst en hij vroeg ontslag. Als een berooid man zwierf hij door Europa.

MULTATULI

Hij besloot vervolgens om zijn ervaringen op te schrijven. Dat werd de roman "MAX HAVELAAR". Hij schreef het met een dubbel doel:

• een einde maken aan de onderdrukking van de Javanen
• eerherstel krijgen voor zichzelf

Wat zijn typerende elementen van de romantiek?

1. het verleden, muziek en poëzie
2. schilderkunst, politiek en godsdienst
3. het sociale leven, de parodie en het tijdschrift
4. liefde voor de natuur, gevoel voor humor en doodsdrift

Welke twee literaire vormen komen in de negentiende eeuw voor?

1. historische roman parodie
2. tendensroman hekeldicht
3. briefroman column
4. streekroman sprookje

Hoe heet de student van wie sprake is in "Snikken en grimlachjes?

1. E.J. Potgieter
2. Henk Hildebrand
3. Piet Paaltjens
4. Francois Haverschmidt

Wiens leven beschrijft Hildebrand in de "Camera Obscura"?

1. het leven van de arme student in Leiden
2. het leven van de adellijke families in de grote steden
3. het leven van doorsnee families in provinciestadjes
4. het leven van welgestelde burgers in provinciestadjes

Wie schreef "Max Havelaar"?

1. Staring
2. Potgieter
3. Beets
4. Multatuli

Wat betekent "Multatuli" letterlijk?

1. Ik heb veel geschreven
2. Ik heb veel gedragen
3. Ik heb veel meegemaakt
4. Ik heb veel geleerd

Wat is de echte naam van Multatuli?

1. Eduard Douwes Dekker
2. Jan Douwe Dekkers
3. Eduard Johannes Douwe
4. Johannes Josephus Douwe

Welke twee doelen had Multatuli met het schrijven van "Max Havelaar"?

1. zich literair uiten de positie van de Javaan verbeteren
2. geld verdienen de positie van de Javaan verbeteren
3. het van zich afschrijven de positie van de Javaan verbeteren
4. eerherstel voor zichzelf de positie van de Javaan verbeteren

In de negentiende eeuw ontstond de "Vlaamse beweging". Wat was het doel van deze beweging?

1. zich losmaken van Nederland
2. zich losmaken van Franrijk
3. een einde maken aan de overheersing van de Nederlandse taal
4. een einde maken aan de overheersing van de Franse taal

Waarover schreef Guido Gezelle meestal?

1. God
2. de Vlaamse cultuur
3. de natuur
4. de Vlaamse burgerij