1.1 Gedrag en overleven

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

1.1 Gedrag en overleven

Leerdoelen 1.1

• Je kunt beschrijven wat gedrag is;
• Je kunt beschrijven wat prikkels zijn;
• Je kunt beschrijven hoe signalen een rol spelen bij de communicatie tussen dieren;
• Je kent wat ritueel gedrag is;
• Je kunt beschrijven wat de functie van rangorde tussen dieren is;
• Je kunt verschillende vormen van sociaal gedrag beschrijven zoals ouder-kind gedrag, baltsgedrag, territoriumgedrag en dreiggedrag.

Gedrag

• Gedrag: alle zichtbare handelingen die dieren (dus ook mensen) verrichten of juist niet verrichten.

Gedrag

• Gedrag: is de respons op een prikkel.
• Prikkel: verandering in de omgeving.

Prikkels

We gaan eerst kijken naar prikkels.

Inwendige prikkels

• Inwendige prikkel: een prikkel die vanuit het dier zelf komt, zoals honger en dorst en hormonen.
  
  
• Motivatie is de bereidheid tot het verrichten van bepaald gedrag.

Uitwendige prikkels

• Uitwendige prikkel: een prikkel van buiten het lichaam, zoals geur, geluid, pijn, gedrag van anderen.
  
  
• Prikkels worden waargenomen door zintuigen!
• Alleen de belangrijkste prikkels kunnen gedrag veroorzaken

Sociaal gedrag

• Sociaal gedrag = de prikkels en responsen die het bij elkaar leven in goede banen leiden.
  
  
• Ouder-kind gedrag

Ritueel gedrag

• Ritueel gedrag = gedrag dat bedoeld is om spanning tussen soortgenoten te verminderen.
  
  
• Zoals begroetingsrituelen.
• Ritueel gedrag bestaat uit een vaste volgorde van signalen.

0

Communicatie met signalen

• Signaal: prikkel bestemd voor soortgenoten.
  
  
• Communicatie: het uitwisselen van signalen.

Signalen bij de communicatie tussen wolven

De stand van de oren en staart zijn bij wolven signalen die hun status en gemoedstoetstand aangeven.

Rangorde

• Rangorde = De sociale plaats van een dier in een groep.
  
  
• Het is niet altijd wat het lijkt! Kijk eens goed! Wie is zekerder?
  

Baltsgedrag

Gedrag dat aan de paring vooraf gaat en de bereidheid tot paring vergroot en vaak ook de band tussen de partners verstevigt.

0

0

Dreiggedrag

• Op de grens van het territorium vertonen dieren vaak dreiggedrag.
  
  
• Waarom gaan ze niet meteen in de aanval?

Huiswerk

• 1.1 Gedrag en overleven
• Vraag 5 t/m 11 en 13 t/m 17.