5.1 De renaissance 2022 nov

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Twee kenmerkende aspecten

het veranderende  mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling 

de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid 

Leerdoel (1)

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen wat de Renaissance is, 

en wat de invloed van de Renaissance is geweest op de kunst en het leven in Europa aan het eind van de Middeleeuwen

Leerdoel (2)

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen wat de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid is, 

en wat de invloed daarvan op het humanisme  is geweest.

Wat betekent het woord: renaissance?

In welk land ontstond de Renaissance?

1. Nederland
2. Duitsland
3. Spanje
4. Italië

Renaissance

• Betekent: wedergeboorte van de Griekse en Romeinse kunst en cultuur

• Periode tussen ongeveer 1450-1600

• Ontstaan in Italië

Waarom in Italië? (1)

• Veel overblijfselen uit de Romeinse tijd

• Kruistochten leidde tot handel: meer geld en contacten met andere culturen 
  

• 1453: Val van Constantinopel; Oost-Romeinse Rijk wordt veroverd door de Turken ->  christelijke geleerden vluchtten naar Italië

Waarom in Italië? (2)

• Rijke Italianen willen kunst bezitten genieten van het leven

• Kunstenaars krijgen goed betaald; kunst niet enkel een ambacht (handtekening)

• Kunst wordt daardoor steeds meer ontwikkeld

Anders denken over het leven en de dood

• Memento mori (Gedenk te sterven), wordt carpe diem (Pluk de dag)

• Mensen gaan meer leven voor het leven nu, en niet voor het leven na de dood

• God en geloof blijven heel erg belangrijk, maar het vertrouwen in de kerk wordt minder

Kenmerken van de Renaissance-kunst (1)

• wedergeboorte van de Griekse- en Romeinse kunst/cultuur

• realistisch

• veel details

• emotie

• perspectief (weergeven van diepte)

Kunst: Middeleeuwen

1. Geen rekening gehouden met: symmetrie, verhoudingen en perspectief

2. Kunstenaar niet belangrijk

3. Religieuze onderwerpkeuze

Kunst: Renaissance  

1. symmetrie, verhoudingen en perspectief belangrijk

2. Kunstenaar centraal: vaak te zien op kunstwerk--> aandacht voor het individu!

3. Meer variatie in onderwerpkeuze. 

Renaissance of Middeleeuwen? 

Waarom? 

Het orgineel:

rond 120 na Chr.

De kopie:

rond 1580 na Chr.

Renaissance of Middeleeuwen? 
Waarom?

Renaissance of Middeleeuwen?

Waarom?

Leonardo da Vinci

Homo universalis (Universele mens)

Anatomie

Kennis van het menselijk lichaam

Humanisme

Geleerden gingen ook de oudheid bestuderen. Schrijvers en denkers zagen klassieke auteurs als geestverwanten. 

 

Schrijvers en denkers noemden zich humanisten: geleerden die vanaf omstreeks 1500 klassieke teksten bestudeerden. 

Humanisten wilden de wereld verklaren op een rationele manier. 

Ze stelden de mens centraal (i.p.v. God)

Bouwmeester Brunelleschi 

Deze muurschildering toont hoe bouwmeester Filippo Brunelleschi een model van de San Lorenzokerk aan financier Cosimo de Medici geeft. In het ontwerp van de kerk gebruikte Brunelleschi de klassieke vormentaal: zuilen, ronde bogen en kroonlijsten. Hij kende de klassieke erfenis goed. Rond 1400 was hij naar Rome gereisd om de ruïnes van antieke gebouwen te bestuderen. Hij groef de resten uit, nam hun maten op en tekende ze na.

Verspreiding over Europa

In de 16e eeuw werd de renaissance over Europa verspreid. Het ontwikkelde zich daar anders dan in Italië: het richtte zich niet op een klassiek verleden, maar op de wedergeboorte van het oorspronkelijke christendom. 

 

De belangrijkste vertegenwoordiger van dit christelijk humanisme was Erasmus. 

Desiderius Erasmus

God en het geloof moeten niet centraal staan, maar de mens zelf. Erasmus vond dat er in de kerk dingen gebeurden die niet goed waren. Hij hoopte dat de kerk dit door zijn kritiek zélf ging aanpakken.

Erasmus

Erasmus schreef meerdere boeken, waaronder het boek Lof der zotheid (1511)

De belangrijkste punten uit dit  boek zijn:

• De Kerk zou moet handelen zoals in de Bijbel staat 
• De geestelijkheid zou sober moeten leven, net zoals Jezus.

Maar dat gebeurt lang niet altijd

Reflectie:

Kenmerkende aspecten 

• Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke ontwikkeling 
• De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid  

Reflectie

 - Hoe vonden de kruistochten naar het Midden-Oosten plaats?

- Hoe kunnen de kruistochten verklaard worden?

- Welke christelijke expansie vond plaats in Zuid en Oost-Europa? 

Middeleeuwen:

• Kernspreuk is: Memento mori (Gedenk te sterven)
  
  

• Kerk en het Christendom speelt een grote rol in ieders leven

• Op aarde een zo goed mogelijk leven leidden, zodat het leven in het hiernamaals beter is

Vroegmoderne tijd / Renaissance

• Nieuw levensgevoel..
  
  
• Nieuwe kernspreuk: Carpe Diem (pluk de dag)
  
  Meer leven in het nu en niet alleen met de dood bezig zijn 
  
  
• Eigen ontwikkeling en individu ging centraal staan
  
  
• Vertrouwen in de kerk neemt af

Extra info 

In Italië ontstond nieuw mens- en wereldbeeld: plezier (carpe diem), god niet meer centraal, rede en onderwijs; humanisme (gebaseerd op klassieke oudheid). Herleving van de klassieke oudheid is de renaissance. Ideale mens = uomo universalis (Leonardo da Vinci). Erasmus: christelijk humanisme. More: Utopia. Copernicus: zon middelpunt (aanloop wetenschappelijke revolutie). Kunstenaars focusten op menselijke anatomie en natuur