H9 Laagland: verlichting, romantiek

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Verlichting

Cursus 9

(achttiende en negentiende eeuw)

Doelen

1) Ik kan aangeven in welke eeuw de verlichting plaatsvond.

2) Ik kan vertellen wat de positie van de burger was tijdens de verlichting

3) Ik kan uitleggen welk idee de basis vormde voor de verlichting.

4) Ik kan vijf belangrijke onderwerpen uit de verlichting noemen.

Tijdlijn

500-1500: middeleeuwen

1500-1700: renaissance

1700-1800: verlichting

Middeleeuwen

Renaissance

Humanisme

Theocentrisme

Nachtwacht

Wilhelmus

Feodale stelsel

Macht katholieke kerk

Antropocentrisme

Hervorming

Macht van de adel

Achttiende eeuw

-Burgers krijgen meer macht

-Franse revolutie (1789): Franse koning afgezet - burgers grijpen macht

-In Republiek Zeven Verenigde 

Nederlanden: regenten hebben de

macht

Pruikentijd

-Parijse mode

-Tonen van rijkdom

-Burgerij was 

economisch heel

sterk

Bataafse republiek

1795: Frankrijk valt Republiek binnen. 

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

 heet voortaan 'Bataafse republiek'

Verlichting

Emancipatiebeweging burgerij (opkomen voor rechten)

Basis: verstand (ratio)

Rationalisme: met verstand is alles op te lossen

Verdraagzaamheid en godsdienstvrijheid

Onderwijs, opvoeding en verspreiden van kennis

De perzik

Die perzik gaf mijn vader mij,                      De vrolijkheid past aan de jeugd

Om dat ik vlijtig leer.                                         Die leerzaam zich betoont.

Nu eet ik vergenoegd en blij.                       De naarstigheid, die kinderdeugd, 

Die perzik smaakt naar meer.                      wordt altijd wel beloond.

Waarom zou dit een typisch
gedichtje uit de Verlichting zijn?

Kinderliteratuur

Zo vroeg mogelijk 

beginnen met opvoeden.

Welke kenmerken die we eerder besproken hebben
zie je terug in dit filmpje?

In welke eeuw plaatsen we de verlichting?

1. vijftiende
2. zestiende
3. zeventiende
4. achttiende

Omschrijf de positie van de burger tijdens de verlichting

Hoe noem je het idee dat de basis vormde voor de Verlichting?

Noem de vijf belangrijkste onderwerpen in de verlichting.

Verlichting - kinderliteratuur

Literatuur van burgers voor burgers

Schrijver in verlichting =  opvoeder en opinievormer

Zo vroeg mogelijk beginnen - kinderliteratuur

Hiëronymus van Alphen - Kleine gedigten voor kinderen

Hoe komt het dat het jonge meisje Esther met Casanova mee mag terwijl ze hem helemaal niet kent?

Wat is er leerzaam aan de dialoog tussen de twee kinderen over 'de zwarte man'?

Welke twee lessen over de dood komen er in het filmpje aan bod?

Opkomst van de roman

Roman = verhaal waarin innerlijke ontwikkeling personage wordt beschreven.

Zedenroman = roman waarin staat wat goed en slecht gedrag is (leerzaam)

Zedenroman maakte gebruik van de briefvorm.

Betje Wolff en Aagje Deken - De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart

Betje Wolff en Aagje Deken  

Invloed verlichting op het nu

--> Is groot!

scheiding van kerk en staat / inperking van macht van de vorst d.m.v. wetten / afschaffing van slavernij en lijfstraffen, scheiding van de drie machten, Amerikaanse en Franse revolutie / etc.

6

Exit ticket:
Benoem 3 dingen die je vandaag hebt geleerd.

Negentiende eeuw

Aan het einde van deze les weet je:

-Wat industrialisatie was

-Welke drie gevolgen de moderne tijd had

-Wie de eerste publieke feminist was

-Welke drie stromingen er bestonden in de 19e eeuwse kunst

-Wat deze stromingen globaal inhielden

Historische achtergronden 19e eeuw

-Franse overheersing tot 1815 (Waterloo)

-Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden samen onder Willem I

1830: Zuidelijke Nederlanden in opstand

1839: 'België' definitief alleen verder

Nederland: parlementaire democratie

Belangrijk kenmerk 19e eeuw: industrialisatie

Moderne tijd met stoomvaart en  spoorwegen.

Gevolg:

-verstedelijking

-ontkerkelijking

-verzuiling

Wat betekent 'verzuiling'?

1. Terug naar de architectuur van de Oudheid
2. Opkomen voor meer rechten van fabrieksarbeiders
3. Aparte scholen, sportverenigingen, kranten per geloofsstroming
4. Een georganiseerde burgerij die streefde naar politieke invloed

De moderne tijd had drie ingrijpende gevolgen, welke waren dat?

Einde 19e eeuw

Feminisme - Aletta Jacobs 

De eerste studente (1871)

Feministen streden voor kiesrecht en gelijke rechten

Aletta Jacobs

Michelle Obama

Drie stromingen in 19e eeuwse kunst

1. romantiek

2. realisme

3. impressionisme

Stroming 1: romantiek

NIET

DIT: 

WEL
DIT:

Kenmerken romantiek. De kunstenaar...

1. Wilde zijn gevoelens uitdrukken

2. Had vrijheidsdrang --> hield niet van regels

3. Was ontevreden met eigen tijd -->  melancholisch (somber)

4. Vluchtte in verbeelding, verleden en natuur

5. Nam soms een maatschappijbetrokken standpunt in --> engagement.

Wat is geen kenmerk van de romantiek?

1. Besef van kloof tussen ideaal en werkelijkheid
2. Vaderlandsliefde
3. Treurigheid en lijden
4. Sterke hang naar regels

Vergelijk de verlichting en de romantiek. Wat is het belangrijkste verschil?

stroming 2: realisme

Mensen zo nauwkeurig mogelijk afbeelden in sociale en economische werkelijkheid. 

Wat betekent het woord 'impressie'?

stroming 3: impressionisme

Ontstond in Parijs

Een moment uit het dagelijks leven, zonder verdere boodschap of doel. Er was vooral aandacht voor sfeer. 

Romantiek

Realisme

Impressionisme

Momentopname van stadse leven

Gevoelig en groots

Het nauwkeurig tonen van de werkelijkheid

Exit ticket:
Benoem 3 dingen die je vandaag hebt geleerd.

Opdracht

Kies een bekend persoon en beargumenteer waarom diegene wel of niet 'romantische' kenmerken heeft.

Voorbeeld:

Mark Rutte: niet romantisch

Billie Eilish: wel romantisch

Inleveren via classroom. Document staat klaar.