3.5 - Speciale manieren van overerven

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom!

Zitten waar je wilt

Telefoon niet zichtbaar

Boek+schrift op tafel

Afspraken 

plaatsen in het lokaal

Planning

Woensdag - Herhaling 3.1 - 3.4

Donderdag (2x) - 3.5 uitleg + opdrachten

Vrijdag - 3.6

Volgende week: Herhaling, oefenen

Daarna: 1 vragen les, vervolgens daarna toetsweek

Thema 3 - Genetica

LessonUp klas: rplzz

Online boek: 532446

Thema 3 - Genetica

3.1 - Fenotype en genotype

3.2 - Genenparen

3.3 - Monohybride kruisingen

3.4 - Geslachtschromosomen

3.5 - Speciale manieren van overerven

3.6 - Opvoeding of aanleg

Genotype en fenotype

  Genotype                 Milieufactoren                 Fenotype        

Chromosoom/ gen/ DNA

Chromosomen paren 

Gen voor het maken van oorsmeer

Gen voor oogkleur

Gen voor bloedgroep

Dominant en recessief

Een dominant allel zie je altijd terug in het fenotype (ook als er maar één dominant allel is).

Dominante allel: HOOFDLETTER

Recessieve allel: kleine letter

Homozygoot en heterozygoot

heterozygoot

homozygoot

Dominant en recessief.

Standaard (volledig dominant):

• één dominant allel (A)
• één recessief allel (a)

Mogelijke genotypes en fenotypes:

AA = dominante fenotype

Aa = dominante fenotype

aa = recessieve fenotype

X-chromosomale geslachtsgebonden overerving

alleen op het X-chromosoom, niet op het Y-chromosoom

je maakt dan dit kruisingsschema

Oefenvragen

Oefenvraag oogkleur

Een vrouw met blauwe ogen krijgt een kind met een man met bruine ogen. De vrouw is homozygoot voor oogkleur. Blauwe oogkleur is recessief.

Het kind heeft blauwe ogen.

- Wat is het genotype van dit kind?

- Wat is het genotype van de man?

Oefenvraag kalkoenen

Bij kalkoenen hebben vrouwelijke dieren als geslachtschromosomen X en Y en hebben mannelijke dieren twee X-chromosomen. Individuen met als geslachtschromosomen twee Y-chromosomen sterven in een vroeg embryonaal stadium. Bij deze vogels kunnen de chromosomen van onbevruchte eicellen zich verdubbelen, waardoor deze eicellen zich ontwikkelen tot volwassen, diploïde, vruchtbare dieren

Over de ontwikkeling van een kuiken uit een onbevrucht ei worden tee beweringen gedaan:

- De eicel waaruit dit kuiken is ontstaan, was aanvankelijk haploïd

- Dit kuiken heeft als geslachtschromosomen X en Y.

Welke bewering(en) is/zijn juist?

Aan het werk

Bijwerken opgaven 3.1 - 3.4

Maken oefenvragen (los blad)

Welkom!

Zitten waar je wilt

Telefoon niet zichtbaar

Boek+schrift op tafel

Planning

Woensdag - Herhaling 3.1 - 3.4

Donderdag (2x) - 3.5 uitleg + opdrachten

Vrijdag - 3.6

Volgende week: Herhaling, oefenen

Daarna: 1 vragen les, vervolgens daarna toetsweek

Thema 3 - Genetica

LessonUp klas: rplzz

Online boek: 532446

Thema 3 - Genetica

3.1 - Fenotype en genotype

3.2 - Genenparen

3.3 - Monohybride kruisingen

3.4 - Geslachtschromosomen

3.5 - Speciale manieren van overerven

3.6 - Opvoeding of aanleg

3.5 - Speciale manieren van overerven

Bladzijde 201

BiNaS: 

Doelen van deze paragraaf

Je kunt kruisingsschema's maken voor onafhankelijke overerving van multiple allelen, letale factoren en gekoppelde genen

Je kunt uit de kruisingsschema's zoals hierboven of stambomen hiervan de frequentie van bepaalde genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden

Speciale overerving

Multiple allelen - Meer dan 2 varianten

Lethale allelen - Dodelijk bij homozygoot genotype

Gekoppelde overerving - Allelen op hetzelfde chromosoom

Multiple allelen

Vaak bestaan er 3 of meer verschillende allelen voor een erfelijke eigenschap = multiple allelen.

Bloedgroepen is een bekend voorbeeld hiervan. 

Multiple allelen komen voor op autosomale genen. 

Letale factoren

• Een letale factor is een factor waarbij een allel in homozygote toestand geen levensvatbare cellen of levensvatbaar individu oplevert 

--> Welk genotype is lethaal?

Want een kanarie met een kuif moet een K hebben, twee K (KK) betekent de lethale factor. 

niet gekoppelde overerving

gekoppelde overerving

Gekoppelde overerving

Kruisingen waar twee genen bij zijn betrokken.

Als genen op hetzelfde chromosomenpaar liggen: gekoppelde genen -> gekoppelde overerving.

Op verschillende chromosomenparen -> onafhankelijke overerving

Notatiewijze bij gekoppelde overerving

Omdat de allelen bij gekoppelde overerving letterlijk 'gekoppeld' liggen worden ze in vaste combinaties doorgegeven aan het nageslacht. Er ontstaat dus minder variatie bij de gametogenese.

Het is erg van belang dat de allelen dat op hetzelfde chromosoom als zodanig worden genoteerd. 

Gebruik dus de volgende notatiewijze --> 

Aan het werk

Maken t/m opdracht 63

Begin alvast met samenvatten/oefenen 3.1 t/m 3.4

Aan het werk

Maken t/m opdracht 63

Begin alvast met samenvatten/oefenen 3.1 t/m 3.4