Les 5: Een web van woorden

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Les 5: Een web van woorden

Tekst

HB p. 563-564/WB p. 24-27

INLEIDING

_{Vul onderstaande zinnetjes aan met het juiste woord.}

1. Hoe ………. is het?

2. Dat object is helemaal kapot. Wie heeft dat om ………. geholpen?

3. Het eten is bijna klaar. Zal ik de tafel ……….?

Mentaal lexicon?

= term uit de psycholinguïstiek

= individueel 'woordenboek'

= deel van langetermijngeheugen

= eigenschappen van woord opgeslagen (bv. uitspraak, betekenis, opbouw in een zin, …)

oefening 1 - Een team van K.U.Leuven onderzocht meer dan 45000 woorden bij een studie over woordassociaties. Welke drie woorden associeer jij spontaan met tien willekeurig uit het onderzoek geselecteerde woorden?

 

associatie = ?

verband, verbinding

Waaraan denk je bij het volgende woord?

Antwoord met één woord.

ZOET

ROOD

VOETBAL

BIER

oefening 2 – Vergelijk de associaties die je gemaakt hebt. Noteer telkens de drie geassocieerde woorden die het vaakst in de klas voorkomen.

Welke conclusies trek je?

oefening 3

1. Lees de tekst "Een netwerk van associaties"
   
2. Beantwoord de vragen.

a. Hoe ontstaat een netwerk van associaties?

Inleiding + alinea 1

Woorden staan nooit op zichzelf, ze roepen altijd associaties op met andere woorden. Die woorden roepen op hun beurt ook weer associaties op. Zo kan je een netwerk van associaties tekenen, waarin alle woorden met elkaar verbonden zijn.

c. Welke typische woorden vervullen de functie van hub?

einde alinea 2

Dat zijn vooral woorden die eigenschappen en kleuren uitdrukken, maar ook woorden als 'eten', 'water', 'dier', 'zomer'.

d. Hoe verliep het onderzoek en hoe werden de resultaten verwerkt?

begin alinea 3

De onderzoekers verzamelden voor 45000 Nederlandse woorden associaties. Dat gebeurde via het internet. De deelnemers gaven bij twintig willekeurige woorden telkens drie associaties. Associaties die maar één keer genoemd werden, zijn niet in het netwerk opgenomen.

e. Waarom zijn vroeg geleerde woorden belangrijk in de opbouw van het metaal lexicon?

einde alinea 4

Een kind begint met een heel kleine set van woorden. Wat er vervolgens gebeurt, kan je vergelijken met iets wat je vaak ziet gebeuren in de economie: iemand die veel geld heeft, trekt ook veel geld aan, en iemand die veel connecties heeft, trekt veel nieuwe connecties aan. Woorden die centraal zijn, komen dus steeds centraler te staan. De betekenis van later geleerde woorden wordt opgehangen aan de betekenis van woorden die er al zijn. Anders bevinden die zich in het luchtledige. Daardoor nemen die vroege woorden een speciale positie in.

Oef 4 samenvatten (spreekoefening)

netwerk, hub, symmetrisch, evolueren, eerste informatie

oefening 5

a. woordveld (= lexicaal veld)

b. hiërarchie - hyperoniem/hyponiem

c. registerlading

- woordassociatie

- contextafhankelijk

mentaal lexicon

- netwerk van associaties

- hiërarchie

- woordveld op basis van relaties

        synoniemen                     bv. lopen - rennen

        homoniemen                   bv. bank - bank

        antoniemen                      bv. donker-licht

        polysemie                          bv. pad: smalle weg, figuurlijke levensweg, route                                                            in pc

oefening 8 - homoniemen

a.

meisje                                                                   vis

wat licht geeft                                                   niet zwaar

kerk                                                                         niet slim

loofboom                                                             ruimte tussen 2 pilaren (bv. kerk)

wat je gemakkelijk kunt meenemen       wat je a/h lichaam kunt dragen

lichaamsdeel                                                     niet rijk

oefening 8 - homoniemen

b.

bank

gerecht

koper

monster

slot

weer

oefening 11 

homonymie

= gelijke woordvormen met volledige verschillende betekenissen

bv. vorst

= vriezen

= heerser

polysemie

= gelijke woordvormen met verschillende verwante betekenissen

bv. steen

= grafzerk

= diamant in een ring

= kei in een rivier

MAALTIJDEN

Mentaal lexicon: belangrijke begrippen

• synoniemen, antoniemen, homoniemen, polysemie (bv. pad = wandelweg, levensweg)

• hyponiem en hyperoniem

Hyponiemen van huis

hyponiem = altijd een soort t.o.v. hyperoniem

bv. Een minirok is een soort rok, een rok is een soort kledingstuk.