§ 7.1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

§ 7.1

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

De tijd van pruiken en revoluties, 1700 - 1800

Kenmerkend aspect: 

Verlicht denken dat leidt tot optimisme.

Begrippen deze les

• Verlichting
  
• rationeel optimisme
  
• natuurlijke rechten
  
• sociaal contract
  

Leerdoelen 7.1

1. Leg uit welk idee Verlichte filosofen overnamen uit de wetenschappelijke revolutie van de 17e eeuw en hoe ze dit gingen gebruiken. 

2. Leg uit wat rationeel optimisme is.

3. Leg uit op welke manier Verlichte filosofen NIET uitgingen van tradities maar juist van ratio.

4. Leg uit wat natuurlijke rechten zijn en geef er een voorbeeld van.

8. Aantekening: Je weet dat hoe de filosoof en schrijver Voltaire streed voor godsdienstige verdraagzaamheid.

Samen lezen inleiding 7.1

Madame Geoffrin (derde van rechts op de eerste rij) ontvangt in 1755 in haar Parijse salon beroemde kunstenaars, wetenschappers en filosofen.

welk hoofd zien we hier?  en wat verbergt zich achter de tekst?

Voltaire  (21 november 1694 - 30 mei 1778)

• dit hoef je niet te weten: (pseudoniem van François-Marie Arouet) 
  

Aantekening:

• Satirische schrijver. Wordt meerdere malen verbannen uit Parijs wegens kritiek op de machthebbers.
  
• Zijn boek 'Candide' is een van de meest gelezen geschriften uit de Verlichting. 
  
• Volgens Voltaire moest er godsdienstvrijheid zijn, je kon namelijk toch niet bewijzen dat de ene religie 'meer waar' was dan de andere.
• Als je gelooft dat God zich overal mee bemoeit, dan zou dat betekenen dat de wereld 'volmaakt' is (want God is volmaakt). Waarom was er dan toch zoveel ellende, haat en wreedheid?
• Voltaire was een deïst: God heeft de wereld geschapen, maar bemoeit zich er niet meer mee.

Voltaire 2

• Zo is er bijvoorbeeld een man die in de haven van Lissabon een drenkeling wil redden, maar daarbij zelf omkomt. Pangloss legt uit dat de haven speciaal door God werd gecreëerd om die verdrinking mogelijk te maken. Kortom: het moest zo zijn en het kan niet beter zijn dan het is

• Dit was gevaarlijk: de monarchie was nog absoluut en de Franse kerk, als reactie op de reformatie, zo katholiek als maar mogelijk. Voltaire publiceerde daarom veel van zijn werk in het buitenland, waar er minder censuur was.

Huiswerk

Werk de leerdoelen 1 t/m 7 uit.

Leer de begrippen:

- Verlichting

- rationeel optimisme

- natuurlijke rechten

- sociaal contract

Leren denken

• - meer kennis zal tot een betere samenleving, een beter leven leiden ==> rationeel optimisme - geloof in een betere wereld
  

• - hoe :  verzamelen van kennis in een  Encyclopédie meer dan 30 delen, 20 jaar  aan gewerkt (Diderot en D'Alembert)

KIjkopdracht filmpje Verlicht Absolutisme

1. maak twee kolommen: absolutisme en verlicht absolutisme: noteer mbv filmpje zoveel mogelijk verschillen

2. noem drie verlichte vorsten

3. geef per vorst aan waarom deze verlicht genoemd wordt

absolutisme

verlicht absolutisme

absolutisme

verlicht absolutisme

Verlichte vorsten

noem  de drie verlichte vorsten

zet per vorst een aantal verlichte maatregelen op een rijtje

wie is volgens jou de meest verlichte vorst??

absolutisme	verlicht absolutisme
droit divin	geen droit divin
vorst dient alleen zichzelf, het volk telt niet	vorst dient het volk: nieuwe ideeën, vrijheid/gelijkheid
volk geen inspraak	volk geen inspraak
geen godsdienstvrijheid	wel godsdiensttolerantie
1 persoon, de vorst, beslist	ruimte voor overleg (min, ambten)
standensamenleving ancien régime	standensamenleving ancien régime

slogan verlicht absolutisme : alles voor het volk, niets door het volk !!

Catharina de Grote	Frederik de Grote van Pruissen	Jozef I van HRR
godsdienst tolerant	vrijheid meningsuiting	vrijheid godsdienst, drukpers
strafrecht verzacht	onafhankelijke rechtsspraak// geen martelingen	rechtspraak voor iedereen gelijk//geen martelingen
ze laat zich adviseren	afschaffen censuur	afschaffing horigheid
		iedereen belasting betalen

Een goed geleide regering moet over een goed systeem beschikken. Alle maatregelen moeten doordacht zijn. Financiën, politiek en legerleiding moeten op eenzelfde doel aansturen: de versterking van de staat en de groei van zijn macht. Een systeem kan alleen uit één hoofd ontspringen, daarom moet er één heerser zijn. Hij heeft zonder twijfel helpers nodig. De uitwerking van de details zou te omvangrijk zijn voor hem. Maar hij moet een open oor hebben voor alle klachten, en hij moet recht doen aan hen die door verdrukking worden bedreigd.’

Uit: Frederik de Grote van Pruisen, Politiek Testament (1752).

waarom hoort deze bron bij het Verlicht Absolutisme?

Frederik de Grote stelde: ‘Alles voor het volk, niets door het volk.’

Voor deze Verlichting is niets anders dan vrijheid vereist. En wel het meest onschadelijke van alles, wat slechts vrijheid mag heten, namelijk: de vrijheid om bij alles openbaar gebruik te maken van het verstand. Nu hoor ik echter van alle kanten roepen: “Denk niet zelf!” De officier zegt: “Niet denken, maar exerceren!” De belastingambtenaar zegt: “Niet denken, maar betalen!” De geestelijke zegt: “Niet denken, maar geloven!” Overal wordt hier de vrijheid ingeperkt. Maar welke inperking belemmert de Verlichting, en welke niet? En wat is er juist bevorderlijk voor? Mijn antwoord is: Het openbare gebruik van het verstand moet altijd vrij zijn. Alleen dat kan de Verlichting onder de mensen tot stand brengen.’

Uit: I. Kant, Wat is Verlichting? (1784).

gebruik je verstand, de ratio, durf te denken, dan wordt de wereld beter!

Dit noemen we rationeel optimisme.

 Er was in de tijd van Kant blijkbaar moed nodig om te denken. Leg dit uit.

Ancien Régime

• Samenleving voor de Franse Revolutie
• Absolute vorst / soms verlichte absolute vorst
• Standenmaatschappij (3 standen)
• Privileges (voorrechten) adel en geestelijkheid

Kritiek op de standenmaatschappij

In Frankrijk ontstond veel kritiek op de standenmaatschappij. Van links naar rechts zien we de adel, de geestelijkheid en de derde stand (boeren en burgers).Helemaal rechts staat Vrouwe Justitia, het symbool voor rechtvaardigheid. Het bijschrift van deze prent uit 1789 was: Deze keer kiest rechtvaardigheid de kant van de sterksten.

Wat wil de tekenaar van de prent  duidelijk maken?  

Kritiek op de standenmaatschappij

In Frankrijk ontstond veel kritiek op de standenmaatschappij. Van links naar rechts zien we de adel, de geestelijkheid en de derde stand (boeren en burgers).Helemaal rechts staat Vrouwe Justitia, het symbool voor rechtvaardigheid. Het bijschrift van deze prent uit 1789 was: Deze keer kiest rechtvaardigheid de kant van de sterksten.

Wat wil de tekenaar van de prent van bron 6 duidelijk maken? Neem het bijschrift van de prent mee in je uitleg.

Hoe zou Rousseau oordelen over de standensamen-

leving?

Kritiek op de standenmaatschappij

In Frankrijk ontstond veel kritiek op de standenmaatschappij. Van links naar rechts zien we de adel, de geestelijkheid en de derde stand (boeren en burgers).Helemaal rechts staat Vrouwe Justitia, het symbool voor rechtvaardigheid. Het bijschrift van deze prent uit 1789 was: Deze keer kiest rechtvaardigheid de kant van de sterksten.

Wat wil de tekenaar van de prent van bron 6 duidelijk maken? Neem het bijschrift van de prent mee in je uitleg.

Hoe zou Voltaire oordelen over de standensamenleving?

T

VERLICHTE DENKERS: Rousseau --> Het  volk de hoogste macht