Taalbeleid en taalgericht vakonderwijs

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Taalbeleid en taalgericht vakonderwijs

Taalcoördinatoren: Marike Dickmann en Frederike van den Oever

Taalbeleid Sancta

Vorig taalbeleid

Pré-Covid

Heel algemeen en niet volledig

Geen verankering in de school

Het onderwijs is talig; dit vraagt om een schoolbrede aanpak

Tijd voor een update!!

Vandaag de aftrap;

Taalvaardigheid moeten onze leerlingen bij het vak Nederlands leren.

Eens

Oneens

Planning

1. Aanleiding en doelen

2. Het taalbeleid op Sancta Maria

3. Taalgericht vakonderwijs

4. Afsluiten

Aanleiding en doel 

Aanleiding: 

- Het dalende lees- en schrijfniveau van (onze) leerlingen; 

- Het nieuwe taalbeleid voor Sancta. 

Doelen:

- Bewustzijn creëren van taal in de vaklessen. 

Een paar feiten

'Bijna een kwart van de leerlingen is onvoldoende leesvaardig om als mondige burger in de huidige samenleving te participeren' - PISA, 2022

Een goede taalvaardigheid bij leerlingen is essentieel om de kansenongelijkheid tegen te gaan en hen voldoende toegerust de maatschappij in te laten stappen - Inspectie van Onderwijs 2022

Taalvaardigheid van leerlingen is aan het het einde van het VO

op veel scholen onder <2F -  Inspectie van Onderwijs 2022

Misschien merken jullie het zelf ook wel?
- Leerlingen lezen vragen niet goed;
- Leerlingen maken formuleringsfouten;
- Leerlingen begrijpen teksten niet.

Dit merk ik wel

Dit merk ik niet

Taalbeleid op Sancta Maria

Taalbeleid heeft een algemeen belang. 

Het is de taak van alle docenten om leerlingen op te leiden tot taalvaardige burgers en ervoor te zorgen dat iedere leerling aan het eind van zijn middelbarte schooltijd een bepaald taalniveau bereikt.

Taalbeleid op Sancta Maria

‘Taalbeleid :
 het bewust omgaan met het onderwijsaanbod voor de talig heterogene leerlingenpopulatie’ (Hajer & Meestringa)

Hoe bieden wij elke leerling met taalonderwijs een gelijke kans?

De kracht van lezen

Inzetten op lezen in de klas:

-Leerlingen ontwikkelen algemeen taalgevoel door te lezen.

- Leerlingen lezen tijdens de les Nederlands en het waarneemuur.

'Een van de meest onderschatte effectieve maatregelen die scholen kunnen treffen, is een structureel beleid rond vrij lezen en vrijetijdslezen. Talloze wetenschappelijke studies tonen aan dat lezen een sterke bijdrage levert aan de taalontwikkeling van leerlingen.’ 

Alle vakdocenten maken hét verschil!

Taalgericht vakonderwijs:

De vakdocent neemt taaldoelen mee in zijn of haar lessen. 

Bijvoorbeeld door:

• Centrale afspraken te maken over het gewenste taalniveau tijdens toetsen, in werkstukken en verslagen.
• Actief werken aan woordenschat 

Alle vakdocenten maken hét verschil!

Hoe pakken we dit dan aan?

Dat vertellen we zo, eerst een experiment.

Hoeveel procent van de gebruikte woorden moet een lezer kennen om goed te begrijpen waar de tekst over gaat?

1. 60%
2. 80%
3. 70%
4. 90%

Wat bedoelt de leerling?

Antwoord op een wiskundevraag over grafieken:
We heb het over auto's. Want we wij het per jaar want het is niet goedkoop een auto's en de grefiek stijgt en daarom als die antiek is wil veel mens willen antieke dingen en dat is dan goedkoper.

1. De grafiek laat het verband zien tussen de leeftijd van auto's en de prijs?
2. Hoe ouder de auto, hoe goedkoper?
3. Bij hele oude, antieke auto's stijgt de prijs weer?
4. Geen idee

Taalverschil (schooltaalwoorden)

Je denkt al vaak aan de vakbegrippen, maar het probleem ligt ook bij de schooltaalwoorden. Die problemen zijn misschien nog wel groter!

Leerlingen begrijpen teksten beter als ze de schooltaalwoorden kennen en begrijpen.

Voorbeelden van schooltaalwoorden:

• Conclusie
  
• Vergelijking
  
• Verband
  
• Flexibel
  
• Toename
  
• Oplossen
  

Experiment schooltaalwoorden

Schrijf binnen vijf seconden op wat bedoeld wordt met dit woord…..

Functie

Experiment schooltaalwoorden

FUNCTIE:

• In de wiskunde wordt daar een relatie tussen twee variabelen mee bedoeld, waarbij de ene variabele onafhankelijk is en de andere afhankelijk.

Y is een functie van x en wel:

y = 2x + 37

• In de biologie wordt ermee bedoeld hoe iets werkt. De functies van de maag zijn opslag van voedsel, doden van bacteriën en een begin van vertering van eiwitten.

• Op de arbeidsmarkt heeft het te maken met je ambt of beroep.

• Een algemene betekenis is ‘dat wat je eraan hebt’.

Taalgerichte vakdidactiek

Onderzoek: zodra vakdocenten merken dat leerlingen moeite hebben met het vereiste taalniveau van hun vak, zoeken ze zelf naar oplossingen:

Gevolg: er ontstaat een neerwaartse spiraal, leerlingen hebben hier op langere termijn niets aan. 

Hoe dan wel?

Daar gaat ons onderzoek over, maar we lichten alvast een tipje van de sluier op......

Bied context, interactie en taalsteun

1. Plaats de nieuwe stof in context:

- Visualiseer;

- Schema's;

- Video's;

- Andere tekstsoorten.

2. Zorg voor interactie:

- Stimuleer interactie;

- Laat samenwerken;

- Presentatie;

- Stel vragen en laat antwoorden;

3. Zorg voor taalsteun:

- Bied hulp bij begrijpen en produceren van taal;

- Zorg voor overzicht;

- Geef feedback op taalgebruik;

Hoe pak je dat aan in je les? 

Wiskf

Wil je meer weten of handvatten krijgen? Spreek eens een collega van de werkgroep aan!

Wiskunde:

• Woordweb maken;
• Stappenplan wiskundeopdrachten;
• Groepswerk.

Aardrijkskunde:

• Hulpkaart toetsen;
• Verklarende atlasvragen.

Algemeen:

• Extra aandacht sleutelbegrippen;
• Samen teksten lezen en hoofdzaken markeren;
• Schrijfopdrachten;
• Toetsvragen laten maken;
• Basislijst schooltaalwoorden doornemen;
• Samenvattingsopdracht;
• Modelen (voordoen);
• Schema's maken, zorgen voor overzicht. 

Van DAT naar CAT

DAT: Dagelijkse Algemene Taalvaardigheid

concreet (nu, hier)
eenvoudige verbanden

eenvoudige denkconstructies (tijd-plaats)

CAT: Cognitief Academische Taalvaardigheid

abstract (verleden, toekomst, daar)

complexere verbanden 

gedachtenconstrcuties (oorzaak - gevolg, doel-middel)

Conclusie (kortom)

Niet doen:

• Belang van taal onderschatten;
• Denken dat het niet jouw verantwoordelijkheid is;
• Taal versimpelen en moeilijke taal uit de weg gaan.

Wel doen:

• Context, interactie en taalsteun;
  
• Tips vragen bij collega's Nederlands of de werkgroep taalbeleid;
  
• Taalgericht vakonderwijs hoeft niet groot te zijn, begin klein!

Belang taalbeleid

Werkgroep taalbeleid is druk bezig met het opstellen van een plan ter verbetering van de taalvaardigheid van onze leerlingen.