Literatuur, taal, toets bespreken

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Welkom!

Pak alvast: Dautzenberg, reader, emblemenbundel en laptop

Laptops blijven dicht

Deze les

Opfrissen

§12 Literatuur en taal

Toets poëzie bespreken

Lesdoel

Aan het eind van de les

... heb je kennis van de literaire en taalkundige ontwikkelingen tijdens de renaissance.

Wat betekent 'antropocentrisch'?

1. De mens en het leven op aarde zijn even belangrijk als God en het hiernamaals
2. Pluk de dag
3. Gedenk te sterven
4. De mens en het leven op aarde zijn ondergeschikt aan God en het hiernamaals

Middeleeuwen

Renaissance

Theocentrisch

Antropocentrisch

Gemeenschap

Individualisme

Humanisme

Wat wordt bedoeld met de term 'homo universalis'?

1. Een mens die alles onderzoekt.
2. Een mens die erg veel van kunst houdt.
3. Een mens die op alle culturele gebieden uitblinkt.
4. Een mens die terug wil naar de middeleeuwen.

Wat zijn de drie hoofdkenmerken van de renaissancekunst?

Literatuur: classicisme

• Klassiekers uit de klassieke oudheid werden de basis voor eigen literatuur
• Translatio: vertalen
• Imitatio: navolgen en herleven klassieke genres
• Aemulatio: overtreffen (door bijv. nieuwe genres)

Imitatio: herleven klassieke genres

• Epigram/ puntdicht: kort gedicht (2 of 4 regels),
  geestige inhoud en verrassend slot,
  met woordspelingen

Dirk was ter wip verwezen

en liet niet enen traan;

ij zei: ‘Wat zoud’ ik vrezen?

’t Is met een wip gedaan.’
- Huygens

Aemulatio: ontwikkelen nieuwe genres

• Aforisme/ spreuk: korte zin met een levensles
• Essay: korte tekst met persoonlijke mening over een onderwerp (maar wel moralistisch)
• Sonnet 
• 14 regels, twee kwatrijnen, twee terzetten, vast rijmschema, wending

Emblemen

• Soort literaire raadsels
• Motto: korte zin (titel)
• Pictura: afbeelding
• Subscriptio: uitleg
• 'Boek 3' = emblemenbundel

Estheticisme en realisme

• Estheticisme: literatuur moest bepaalde regels volgen
  men wilde laten zien wat ze konden met taal; dat toonde meesterschap
• Realisme: literair werk moest 'geloofwaardig' zijn; gedrag personages

Taal: in literatuur

• 'Verlatijnsing': Latijn internationale taal van de wetenschap, veel boeken in het Latijn > uitdrukkingen, constructies etc. overgenomen in eigen taal
• Purisme: taalzuivering. Latijnse woorden vervangen door nieuw bedachte woorden in de landstaal (neologismen)

Ontwikkeling standaardtaal

• Renaissanceliteratuur vooral rond Amsterdam en Den Haag
• Hollandse dialect > standaardtaal
• Ook veel invloed Statenbijbel (1637)
• Veel spreekwoorden en uitdrukkingen aan ontleend (naast aan het Latijn)

Aan de slag

• Maak opdr. 12.1 t/m 12.3 (blz. 11 opdrachtenboek):
• Betekenissen van spreekwoorden en uitdrukkingen noteren 
• Gebruik het internet
• = huiswerk volgende les

Vooruitblik

Huiswerk volgende les: opdr. 12.1 t/m 12.3 (blz. 11 opdrachtenboek)

Toets bespreken

• Alles van tafel (ook geen pennen)
• Tussendoor geen vragen, dat mag na de bespreking
• Toets mag mee naar huis!