2.3 Hormonale regeling

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

T2 Voortplanting

BS 3 Hormonen

4V

Leerdoelen

• Je kunt het doel van hormonen beschrijven
• Je kunt uitleggen hoe hormonen door het lichaam worden vervoerd
• Je kunt beschrijven wat het nut en doel is van negatieve terugkoppeling
• Je kunt uitleggen hoe vorming van gameten/geslachtscellen wordt 
• Je kunt beschrijven hoe geslachtelijke voortplanting bij de vrouw hormonaal geregeld is

succescriteria

• je kunt de definitie van de  begrippen (ook uit BS4) uitleggen: hypofyse, hypothalamus, gonadotropine-‘releasing’-hormonen, FSH, LH, receptoreiwitten, oestrogenen, negatieve terugkoppeling, positieve terugkoppeling, gele lichaam, progesteron, baarmoederslijmvlies, geboorte, weeën, ingedaald, prostaglandinen, ontsluitingsweeën, baarmoedermond, oxytocine, persweeën, prolactine, melkklieren

• je kunt de de leerdoelen aan een ander uitleggen
• je begrijpt de binastabellen 86C, 89A en 89C
  

hormoonklier

bloed

doelwitorgaan

een orgaan dat een hormoon produceert en secreteert. Hormoon=signaalstof

een hormoon wordt ALTIJD afgegeven aan het bloed. Via het bloed wordt het hormoon vervoerd

het doelwitorgaan is opgebouwd uit cellen die specifiek reageren op het hormoon. Dit hormoon beïnvloedt zo de werking van dit orgaan

Geslachtshormonen

Regelen verschillende aspecten van voortplanting

1. Ontstaan secundaire geslachtskenmerken
2. Stimuleren productie zaadcellen
3. Regelen mentstruatiecyclus
4. Gevoel
5. Etc.

Concentratie geslachtshormonen:

= Constant bij mannen, variabel bij vrouwen

hypothalamus

hypofyse

ovaria

testes

De hypothalamus is onderdeel van de hersenen en stuurt alle andere organen aan

mbv een (releasing) hormoon zet de hypothalamus de hypofyse aan tot het aanmaken van hormonen

Deze hormonen sturen de geslachtsorganen aan en ook die maken weer hormonen.

De hormonen uit de geslachtsorganen zorgen voor secundaire geslachtskenmerken en gametogenese

De ontstane hormonen geven feedback aan de hypothalamus

Anatomie Teelbal

Hormonale regeling bij de man

GnRH

Gonadotropin releasing hormone

hormoonklier: hypothalamus

doelwitorgaan: hypofyse

hypothalamus

hypofyse

testes

GnRH

FSH

LH

FSH

Follikel stimulerend hormoon

hormoonklier: hypofyse

doelwitorgaan: cellen van Sertoli

Cellen van Sertoli

- stimuleren spermatogenese

Cellen van Leydig

 

Testosteron

LH

Luteiniserend hormoon

hormoonklier: hypofyse

doelwitorgaan: cellen van Leydig

Testosteron

hormoonklier: teelbal (c.v. Leydig)

- stimuleren sec. gesl. kenmerken

- stimuleren spiergroei

- stimuleren libido

- negatieve terugkoppeling

Testosteron

Tijdens de puberteit komt bij jongens de productie van zaadcellen op gang.

FSH: vorming zaadcellen door sertoli cellen

LH: productie testosteron door cellen van Leydig

Welke cellen (bij de man) stimuleren de vorming van zaadcellen?

1. Sertolicellen
2. Cellen van Leydig
3. FSH cellen
4. LH cellen

Hormonale regeling bij de vrouw

GnRH

Gonadotropin releasing hormone

hormoonklier: hypothalamus

doelwitorgaan: hypofyse

hypothalamus

hypofyse

ovaria

GnRH

FSH

LH

FSH

Follikel stimulerend hormoon

hormoonklier: hypofyse

doelwitorgaan: ovaria

- rijp en groei follikel/eicel

ovulatie

ontwikkeling geel lichaam

oestrogeen

LH

Luteiniserend hormoon

hormoonklier: hypofyse

doelwitorgaan: cellen: ovaria

oestrogeen

aangroeien baarmoederslijmvlies

Groei klieren

ontwikkeling sec. geslachtskenm

progesteron

verkliering baarmoederslijmvlies

oestradiol  

progesteron

progesteron

Oestrogeen: klaarmaken baarmoeder voor innesteling embryo

OEstrogeen stimuleert hypofyse tot aanmaak van veel LH: opname van vocht door rijpende follikel en barsten: eicel komt vrij

Progesteros: baarmoederslijmvlies wordt nog dikker. Progesteron remt LH en FSH: gele lichaam wordt kleiner en concentratie progesteron daalt: baarmoederslijmvlies niet meer in stand gehouden en menstruatie start

hormonale regeling 

man                        vrouw

Menstruatiecyclus

BINAS 86C

Gemiddeld 28 dagen

dag 1  = eerste dag van menstruatie

dag 14 = ovulatie (verschilt per vrouw)

dag 5 - 14: folliculaire fase

onder invloed van FSH rijpt follikel en eicel

oestrogeen wordt afgegeven: stimuleert diktegroei baarmoederslijmvlies

dag 14 - 28: luteale fase

onder invloed van LH-piek vindt ovulatieplaats

restant follikel --> geel lichaam (door LH)

baarmoederslijmvlies verkliert door progesteron

dag 1 - 4: menstruatie

geel lichaam vervalt: geen progesteron productie meer

baarmoederslijmvlies wordt afgestoten

Dag 1: start menstruatie.

FSH stimuleert de rijping van nieuwe follikels.

Rijpende follikels geven oestrogenen af.

Lage concentratie oestrogenen remmen de afgifte van LH en FSH

Rijpende follikels geven oestrogenen af.

Boven een drempelwaarde stimuleren oestrogenen juist  LH en FSH

-> piek in LH en FSH

Door de piek in LH volgt de ovulatie.

Gele lichaam (overgebleven, 'lege' follikelcellen) geven progesteron af.

Oestrogenen stimuleren de groei van het baarmoederslijmvlies, progesteron zorgt voor goede doorbloeding.

geen zwangerschap: gele lichaam verschrompelt en geeft geen progesteron meer af:

LH en FSH worden niet meer geremd

Menstruatie (afstoten baarmoederslijmvlies).

hormonale start pubertijd 

Hypothalamus = hersengebied, stuurt hypofyse aan met GnRH

Hypofyse: centrale hormoonklier 

Vanaf de puberteit:

De hypofyse produceert  

FSH (follikel stimulerend hormoon)

LH (luteïniserend hormoon).

vruchtbaarheid mannen

betrokken hormonen:

LH

FSH

testosteron

let op: negatieve terugkoppeling

vruchtbaarheid vrouwen

betrokken hormonen:

LH

FSH

oestrogenen

progesteron

Leerdoelen

• Je kunt het doel van hormonen beschrijven
• Je kunt uitleggen hoe hormonen door het lichaam worden vervoerd
• Je kunt beschrijven wat het nut en doel is van negatieve terugkoppeling
• Je kunt beschrijven hoe geslachtelijke voortplanting bij de vrouw hormonaal geregeld is

Rijpen nieuwe eicel

Eisprong

Eicel sterft

Rijpen nieuwe eicel

Menstruatie

Baarmoederslijmvlies wordt dikker

Menstruatie

Bij vrouwen treden veranderingen op van de lichaamstemperatuur in verband met de menstruatiecyclus. Bij de ovulatie stijgt de lichaamstemperatuur licht.
Hiernaast is de lichaamstemperatuur van een vrouw van 10 april tot 10 mei weergegeven.

Op welke dag in april of mei begon haar menstruatie?

1. 23 april
2. 7 mei
3. 15 april
4. 17 april

Als een stel niet zwanger kan worden, kunnen eicellen die buiten het lichaam zijn bevrucht ingebracht worden in de baarmoeder en zal zich innestelen in het baarmoederslijmvlies.

Welk hormoon zorgt er vervolgens voor dat het ingenestelde embryo niet met het baarmoederslijmvlies wordt afgestoten?

1. FSH
2. LH
3. Oestradiol
4. Progesteron

Waar vindt dit proces plaats?

1. eileider
2. ovarium
3. testis
4. baarmoeder

In de afbeelding is een menstruatiecyclus weergegeven die 28 dagen duurt. De letters M, N, O en P geven bepaalde fasen in deze cyclus aan. Verder is de groei van het baarmoederslijmvlies weergegeven.

In welke van de fasen M, N, O en P is het in deze cyclus het geel lichaam aanwezig?

1. Fase M
2. Fase N
3. Fasen M en N
4. Fasen M, N, O en P

menstruatie

ovulatie

progesteron

oestrogeen

gele lichaam

eierstok

follikel

Aan de slag

Ga zelfstandig iets nuttigs doen ter voorbereiding van het SE
Biologiepagina.nl
eindexamensite.nl

bvj Testjezelf

etc

examenbundel

Binastour