Bijwoorden en telwoorden (mavo 2)

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 2

Nederlands

Hoofdstuk 6: Bijwoord en telwoord

14 februari 2022

Wat gaan we doen vandaag?

• Volgens plattegrond zitten.
• Herhaling: H6 Telwoorden en bijwoorden
  


• Donderdag 17 februari: SO taalkundig en redekundig ontleden.
• Actieve bijdrage en niet door elkaar praten.

Leerdoel: Je weet aan het einde van de les wat telwoorden en bijwoorden zijn. Je kunt ze herkennen in een zin. 

Redekundig ontleden

Redekundig ontleden is het verdelen van een zin in zinsdelen die elk een eigen grammaticale functie hebben.

Zinsdelen = dit kunnen groepen van woorden zijn, maar dit kan ook een los woord zijn. 

• persoonsvorm
• onderwerp 
• werkwoordelijk gezegde 
• lijdend voorwerp
  
• meewerkend voorwerp
• bijwoordelijke bepaling

Noteer van de volgende zinnen de persoonsvorm en het onderwerp:
1. Ariana Grande treedt vanavond op in de Ziggo Dome in Amsterdam.
2. De spelshow met de komiek zal een derde seizoen krijgen.
3. Bij een inval in Utrecht heeft de politie wapens gevonden.

Taalkundig ontleden

Taalkundig ontleden is het benoemen van de woordsoorten in een zin.

Welke woordsoorten kennen we?

• Zelfstandig naamwoord
  
• Lidwoord
  
• Bijvoeglijk naamwoord
  
• Voorzetsel
  
• Voornaamwoord (persoonlijk, bezittelijk, aanwijzend, betrekkelijk)
  
• Werkwoord: werkwoorden kan je vervoegen.
  
• Bijwoorden en telwoorden

Welke drie lidwoorden zijn er?

Welke woorden zijn werkwoorden?

1. boek, schrift, vakantie
2. huilen, dansen, spelen
3. bouwvakker, lasser, timmerman

Het GROENE bankje staat op het gras.

1. voorzetsel
2. zelfstandig naamwoord
3. persoonlijk voornaamwoord
4. bijvoeglijk naamwoord

Voornaamwoorden (1)

1. Persoonlijk voornaamwoord

ik, jij, hij, zij, wij, jullie zij

mij, jou, hem, haar, hun, jullie, hun

Voorbeeld: 

Ik geef het boek aan hem.

Jullie zien mij niet. 

2. Bezittelijk voornaamwoord

mijn, jouw, zijn, haar, ons, jullie, hun

Voorbeeld: 

Dat is jouw fiets. (Let op de W!)

Het is hun schuld. 

Voornaamwoorden (2)

3. Betrekkelijk voornaamwoord:

heeft betrekking op iets eerder in de zin.

Het meisje dat daar zit.

De jongen die daar loopt.

4. Aanwijzend voornaamwoord:

deze, dit: voor iets dichtbij

die, dat: voor iets ver weg

Let op: 

dit en dat gebruik je bij het lidwoord ‘het’

Het meisje: dit meisje, dat meisje (niet: deze meisje, die meisje) 

deze en die gebruik je bij het lidwoord ‘de’

De jongen: deze jongen, die jongen

Welke van de onderstaande is een
BEZITTELIJK voornaamwoord?

1. die
2. welke
3. mijn
4. ik

Bijwoorden (1)

Bijwoord geeft extra informatie, over een ander woord dan een zelfstandig naamwoord. Bijvoorbeeld over een werkwoord, bijvoeglijk naamwoord, ander bijwoord, hele zin.  

Voorbeeld: Hij loopt hard.  -> het bijwoord hard zegt iets over het werkwoord lopen.

Voorbeeld: Dat hele grote meisje heet Marie.-> het bijwoord hele zegt iets over het bijvoeglijk naamwoord grote.

Voorbeeld: Hij zingt heel goed. -> het bijwoord heel zegt hier over een ander bijwoord.

Voorbeeld: Jammer dat hij is blijven zitten. -> het bijwoord Jammer zegt hier over de hele zin.

Bijwoorden (2)

Wat geven bijwoorden aan?

- plaats of richting: daar, hier, elders

- tijd of duur: lang, snel, binnenkort, nu, toen

- frequentie (hoe vaak iets voorkomt): vaak, nooit, wel, niet, soms

- wijze (hoe iets gebeurt of hoe iemand iets doet)): snel, fraai, kort

- graad (de mate van iets): erg, veel, zeer, heel

- vragend: waar, hoe, waarom, wanneer

Wat is het bijwoord in de zin:

Hier heb ik het gevonden!

1. Hier
2. heb
3. ik
4. het

Ik ga zelden met het vliegtuig. Wat is 'zelden' voor soort bijwoord?

1. plaats
2. tijd
3. graad
4. frequentie

Opdracht

• Noteer de bijwoorden
  
• Individueel (daarna klassikaal bespreken)
  
• Tijd: 7 minuten
  

a. We hadden een heel fijne vakantie.

b. Hij staat achteraan in de rij te wachten,

c. De hele dag scheen de zon oogverblindend fel.

d. Waarom sta je hier te kletsen?

e. In het museum hing een zeldzaam mooi schilderij.

f. Waar blij je nou toch? Kom eens hierheen. 

Telwoorden

Zij is na de tweede pauze naar huis gegaan. Wat is 'tweede'?

1. Bijwoord
2. Hoofdtelwoord
3. Rangtelwoord
4. Bijvoeglijk naamwoord

Opdracht

• Hoofdtelwoorden of rangtelwoorden?
• Individueel (daarna klassikaal bespreken)
  
• Tijd: 7 minuten