4 mavo 13.7 - Transplantaties en bloedtransfusies

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

13.7 Transplantaties en bloedtransfusies

Even herhalen..

13.7 - Afweer

Aan de buitenkant van een
ziekteverwekker vind je...

1. Antistoffen
2. Antigenen
3. Enzymen
4. Antilichamen

Als reactie op een ziekteverwekker maakt een witte bloedcel....

1. Antigenen
2. Antistoffen
3. Antibiotica

Bij passieve immunisatie wordt iemand ingeënt met een verzwakte ziekteverwekker

1. Waar
2. Niet waar

Van welk type bescherming is er sprake bij bescherming door maagzuur?

1. Algemene afweer
2. Specifieke afweer
3. Natuurlijke immuniteit
4. Actieve immunisatie

Bij bescherming door een vaccinatie is er GEEN sprake van bescherming door...

1. Specifieke afweer
2. Natuurlijke immuniteit
3. Kunstmatige immuniteit
4. Actieve immunisatie

Leerdoelen: 

• Je kunt de problemen beschrijven die het afweersysteem veroorzaakt bij transplantaties en auto-immuunziekten.
  
• Je kunt de rol van bloedfactoren bij bloedtransfusies en de rol van de resusfactor bij zwangerschap beschrijven.

Transplantatie

Weefsel verplaatsen van jezelf of van een donor

Risico = afstotingsreacties

Afweerreactie bij transplantaties

Bij een transplantatie wordt een weefsel of orgaan vervangen. 

Weefsel verplaatsen van jezelf of van een donor.

Als dit weefsel of orgaan van een donor afkomstig is dan krijg je een afweerreactie. Weefsel verplaatsen van jezelf of van een donor

Eiwitten (antigenen) op de cellen van het getransplanteerde weefsel of orgaan worden herkend als lichaamsvreemd. Het lichaam gaat antistoffen maken tegen deze antigenen. 

Transplantatie

Afstotingsreactie

de eiwitten worden niet herkend 

dus antistoffen worden gemaakt

Auto-immuunziekte

AUTO-IMMUUNZIEKTE; 

ziekte waarbij het afweersysteem een lichaamseigen eiwit niet meer herkent bijv. reuma (ontstoken gewrichten)

Gevolg: - er worden antistoffen gevormd tegen een
                  lichaamseigen eiwit

              - cellen met dit eiwit worden vernietigd (afstoten)

Bloedtransfusie

Bij bijvoorbeeld een ongeluk kun je bloed van een ander ontvangen: bloedtransfusie

Ook hier is er kans op een afstotingsreactie. 

Een patiënt moet bij voorkeur bloed ontvangen van een donor met dezelfde bloedgroep.

Bloedgroepen

Op de celmembranen van bloedcellen kunnen bloedfactoren voorkomen. Dit zijn lichaamsvreemde stoffen voor iemand die deze bloedfactoren niet heeft. 

• Bloedfactor A
• Bloedfactor B

Welke bloedfactoren je wel/niet hebt bepaald welke bloedgroep je hebt. 

Bloedgroepen: A, B, AB en 0

In het bloedplasma zitten antistoffen tegen de bloedfactoren die bij deze persoon zelf niet op de rode bloedcellen voorkomen.

Wanneer er bloed gegeven wordt aan iemand met antistoffen tegen de bloedfactoren van deze persoon, klonteren de rode bloedcellen samen.

Bloedgroepbepaling

Bij een bloedgroepbepaling wordt serum gebruikt.

• Serum met anti-A   ->  antistoffen tegen A
• Serum met anti-B  ->   antistoffen tegen B
• (Serum met antiresus)

Voorbeeld: 

Iemand heeft bloedgroep B. 

Deze persoon heeft dus bloedfactor B en antistoffen tegen A (anti-A). Met anti-A serum gebeurt er niets. Het anti-B serum (antistoffen tegen bloedfactor B) bindt aan de bloedcel. Bloed gaat klonteren. 

Serum

Vloeistof met antistoffen

Dan hebben we ook nog de rhesusfactor...

Onze bloedcellen kunnen ook het resusantigeen hebben. Je bent dan Rh+.

Wanneer je geen resusantigenen hebt ben je Rh-.

De antistoffen tegen Rhesus zitten normaal niet al in je bloed.

Pas na contact met Rhesus + ga je antistoffen maken

Resusfactor

Resusfactor

Bij resuspositief bloed (Rh+) bevatten de rode bloedcellen de resusfactor

bij resusnegatief bloed (Rh-) niet.

Antiresus wordt gevormd als Rh- bloed in contact komt met Rh+ bloed

de vorming van antiresus verloopt langzaam.

Rhesusfactor

Rhesusbaby:Rhesusfactor en zwangerschap

Bij zwangerschappen kan de rhesusfactor voor problemen zorgen.

Rhesusbaby

• Bij zwangerschappen kan de rhesusfactor voor problemen zorgen.
• Als de moeder Rh- is, en eerder zwanger is geweest van een Rh+ kindje, dan heeft zij antistoffen tegen Rh gemaakt.
• Rhesuskindje:
  Krijgt te weinig zuurstof door afbraak van rode bloedcellen door antistoffen van de moeder.
  Gevolg: Hersenbeschadiging of overlijden

Rhesusfactor en zwangerschap

Pas na besmetting met Rh+ bloed, maakt iemand die Rh- is antistoffen. 

Bij een tweede zwangerschap kan er een rhesuskindje geboren worden als moeder Rh- is en bij de eerste zwangerschap antistoffen heeft aangemaakt omdat de baby Rh+ is. 

Rhesusfactor

(Rh+ / Rh-)

bloedgroepen:

A+ en A-

B+ en B-

AB+ en AB-

0+ en 0-

Leerdoelen: 

• Je kunt de problemen beschrijven die het afweersysteem veroorzaakt bij transplantaties en auto-immuunziekten.
  
• Je kunt de rol van bloedfactoren bij bloedtransfusies en de rol van de resusfactor bij zwangerschap beschrijven.

Lastige onderdelen