13.7 - Transplantaties en bloedtransfusies

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Basisstof 7 Transplantaties en bloedtransfusies

Hoe heten de herkenningseiwitten op de buitenkant van ziekteverwekkers?

1. antigenen
2. antistoffen
3. allergenen
4. infectiestoffen

Wanneer spreken we van natuurlijke immuniteit?

1. als je een ziekte hebt gehad en daarna immuun bent
2. als je immuun bent door een vaccinatie
3. als je immuun bent , terwijl je de ziekte nooit hebt gehad

Na een vaccinatie is ... immuniteit opgetreden

1. actieve
2. passieve

Na een toediening van een serum is ... immuniteit opgetreden

1. actieve
2. passieve

Thema 13: Transport en afweer

Begrippen die je moet kunnen uitleggen:

• transplantatie
• donor
• afstotingsreactie
• auto-immuunziekte
• bloedfactoren (A, B en Rh)
• bloedgroep

Transplantatie

- Aangetast weefsel of orgaan wordt vervangen door ander weefsel of een ander orgaan

- bij voorkeur van de patiënt zelf, 

of van een verwant persoon (familie) > donor

Afstotingsreactie: op het getransplanteerde weefsel/ orgaan zitten eiwitten. Het afweersysteem ziet deze eiwitten als lichaamsvreemde stoffen. Het lichaam gaat dan antistoffen maken tegen deze antigenen. 

Auto-immuunziekte

Als het afweersysteem lichaamseigen eiwitten niet meer herkent en er antistoffen tegen gaat maken. Cellen met dat eiwit worden dan vernietigd.

- reuma (eiwit gewrichtskapsel > ontstekingen gewrichten)

- coeliakie (gluten)

- MS (CZ beschermlaag om de zenuwen) multiple , zenuwen komen bloot te liggen en geven zo signalen van en naar hersenen minder goed door

Bloedgroepen

- Op celmembranen van rode bloedcellen

- Bloedgroep A, B, AB en O = erfelijke eigenschap

- Bloedfactor A en B (antigenen)

Als je bloedfactor A hebt = bloedgroep A

Let op: afbeelding 2 blz. 149 aanpassen!

X

Antistoffen

Bloedplasma bevat antistoffen tegen de bloedfactoren die niet op de rode bloedcellen voorkomen:

Bloedgroep A = bloedfactor A = antistof tegen bloedfactor B = anti-B

Bloedgroep B = bloedfactor B = antistof tegen bloedfactor A = anti-A

Bloedgroep AB = bloedfactoren A+B = geen antistoffen

Bloedgroep O = geen bloedfactoren = antistoffen tegen bloedfactor A+B = anti-A + anti-B

BLOEDGROEP O = DE LUL

Bloedtransfusie

- bloed ontvangen van een bloeddonor

- van dezelfde bloedgroep

- in het bloed van de ontvanger mogen geen antistoffen aanwezig zijn tegen de bloedfactoren van de donor!!

Anders bloedklontering > samengeklonterde bloedcellen blijven steken in haarvaten

Resusfactor = resusantigeen

- Met resusfactor ben je resuspositief Rh+ (85% v/d mensen)

- Zonder resusfactor ben je resusnegatief Rh-

- Mensen met resusnegatief kunnen antiresus maken. 

Antiresus = antistof tegen de resusfactor

Als een patiënt met Rh- bloed Rh+ bloed 

ontvangt -> antiresus maken

Je hebt dus 8 verschillende bloedgroepen, als je de resusfactor meerekent! Positief = Resusfactor aanwezig!

Resusfactor

Mensen met Rh- hebben geen resusantigeen, maar ook geen antistoffen tegen het resusantigeen.

Bij zwangerschappen kan de resusfactor voor problemen zorgen.

1e kindje is Rh+, moeder Rh-

Na een zwangerschap van een Rh+ kind gaat de Rh- moeder antistoffen en geheugencellen maken (b.v. door lekken in de placenta tijdens de bevalling).

2e kindje is ook Rh+ = Resuskindje:

Antiresus uit het bloed van moeder kan door de placenta in het bloed van het kindje komen = rode bloedcellen van kindje kunnen samenklonteren en kapotgaan.

Krijgt te weinig zuurstof door afbraak van rode bloedcellen door antistoffen van de moeder.

Gevolg: Hersen- en nierbeschadiging

Zwangere Rh- vrouw krijgt tijdens de zwangerschap van Rh+ kindje in de 30e week van de zwangerschap en vlak na de bevalling antiresus geïnjecteerd = geen antiresus aanmaak bij moeder.

resuskindje

Resusfactor

Resuskindje

                                     O > universele donor     >         R-

        A                                                       B

                                    AB > universele ontvanger  >  R+                                   

Bloedgroepbepaling

3 testsera:

- serum met anti-A

- serum met anti-B

- serum met antiresus

Van elk testsera wordt een druppel samengebracht met druppel bloed van de persoon.

Als een serum klontert wil dat zeggen dat de antistof is reageert op een antigeen.

Anti-A reageert op antigeen A

dus is dit bloedgroep A

Anti-B reageert op antigeen B

dus is dit bloedgroep B

Anti-A reageert op antigeen A

Anti-B reageert op antigeen B dus is dit bloedgroep AB

Anti-A en anti-B reageren niet, dus er zijn geen antigenen aanwezig, dus dit is bloedgroep O 

Rhesusfactor

(Rh+ / Rh-)

bloedgroepen:

A+ en A-

B+ en B-

AB+ en AB-

0+ en 0-

Kan iemand met bloedgroep B bloed ontvangen van bloedgroep 0?

1. ja
2. nee

Kan iemand met bloedgroep B bloed ontvangen van bloedgroep AB?

1. ja
2. nee

Kan iemand met bloedgroep B bloed geven iemand met bloedgroep AB?

1. ja
2. nee

Kan iemand met bloedgroep B bloed geven iemand met bloedgroep 0?

1. ja
2. nee

Kan iemand met bloedgroep A+ bloed geven iemand met bloedgroep 0+?

1. ja
2. nee

Kan iemand met bloedgroep A+ bloed geven iemand met bloedgroep A-?

1. ja
2. nee

Kan iemand met bloedgroep AB+ bloed ontvangen van bloedgroep A-?

1. ja
2. nee