2V: Thema 5: BS 1: Genotype & fenotype

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Thema 5: Erfelijkheid & evolutie

BS 1: Fenotype & genotype

Leerdoelen

-Je kunt omschrijven wat het genotype & het fenotype zijn

-Je kunt uitleggen wat chromosomen & genen zijn

-Je kunt uitleggen dat cellen alleen de erfelijke informatie gebruiken die zij nodig hebben. 

Erfelijke informatie

-Lichaamscellen bevatten ieder 46 chromosomen

-Chromosomen bestaan uit  DNA

Wat is DNA?

Lichaamscellen = cellen waaruit je lichaam is opgebouwd

Chromosomen

-Dunne draden in de celkern

-Bestaan voor een groot deel uit DNA 

DNA

-Hier is informatie opgeslagen voor je erfelijke informatie

-In de vorm van een code 

Celdeling

-Lichaamscel ontstaat uit 1 bevruchte eicel

-Chromosomen gekopieerd

-Splitsing in 2 dochtercellen

Iedere celkern van elke lichaamscel bevat dezelfde informatie!

Deze informatie erf je van je ouders

50% van je moeder

50% van je vader

(kijk goed naar de hoeveelheid chromosomen!)

2 Leerlingen doen een uitspraak over celdeling
Koen zegt: Alle dochtercellen hebben na een gewone celdeling dezelfde informatie

Joost zegt: Alle dochtercellen hebben dezelfde informatie als de moedercel

1. Alleen Koen heeft gelijk
2. Alleen Joost heeft gelijk
3. Koen en Joost hebben beiden gelijk
4. Koen en Joost hebben beide geen gelijk

Genotype 

gen: stukjes DNA die informatie bevatten voor een eigenschap

genotype: de informatie voor de erfelijke eigenschappen

= alle genen in een celkern

-Staat vast bij de bevruchting

Genexpressie

Genexpressie = het tot uiting komen van genen (in het fenotype)

-Niet alle genen in een cel zijn actief

-als een gen actief is komt deze tot uiting (in het fenotype)

-Afhankelijk van de plaats in het lichaam

-Genen kunnen een beetje of heel erg actief zijn (hard/zacht staan)

Welke genen kunnen NIET actief zijn in een maagcel?

1. Genen die zorgen voor de productie van maagsap
2. Genen die zorgen dat DNA gekopieerd wordt
3. Genen die zorgen dat mitochondriën worden gemaakt
4. Genen die zorgen dat hoofdhaar wordt gemaakt

Fenotype

fenotype: alle eigenschappen van een organisme (zichtbaar & onzichtbaar)

Vaak een combinatie van:

Fenotype = genotype + invloeden uit het milieu 

Kan jij een invloed noemen?

Verschillende voorbeelden van:

-Leefstijl, bijv: roken, eetpatroon, drugsgebruik

-Omgeving, bijv: woonplaats (zonnig of juist niet) 

Zichtbaar: oogkleur, haarstructuur, tatoeages

Onzichtbaar: Bloeddruk, bouw van spiercellen

Voorbeeld

Voorbeeld meisje X:

-Bruin haar wordt veroorzaakt door haar genotype

-Verft zij het paars dan veranderd alleen haar fenotype (uiterlijk), het genotype blijft gelijk.

-Het haar zal hierdoor altijd bruin terug groeien

Hier zie je 2x een foto van Micheal Jackson. Links als 13-jarige en rechts als 45-jarige. Welke uitspraak is juist?

1. Enkel zijn genotype is veranderd
2. Enkel zijn fenotype is veranderd
3. Zijn genotype & fenotype zijn veranderd
4. Zijn genotype & fenotype zijn NIET veranderd

In deze stof is informatie opgeslagen voor je erfelijke eigenschappen

Liggen als dunne draden in de celkern

Stukjes DNA die samen de informatie bevatten over één eigenschap

Chromosoom

DNA

Gen

Onderwerpen:

-Genotype & fenotype

-Chromosomen

-Genen & allelen

-Mutaties

-Evolutietheorie

-Geschiedenis leven op aarde

-DNA-technieken

Vragen bij Erfelijkheid & evolutie?

de volgende les

Huiswerk:

BS 1: opdr 2 + 4 t/m 10

Volgende les:

BS 2: Chromosomen

Leerdoelen

-Je kunt omschrijven wat het genotype & het fenotype zijn

-Je kunt uitleggen wat chromosomen & genen zijn

-Je kunt uitleggen dat cellen alleen de erfelijke informatie gebruiken die zij nodig hebben.