H3 3.5 Woorden (les 1 ma)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

woorden 3.5

Planning

• Lesdoel
• Korte activiteit
• Terugblik
  
• Zelfstandig met de lesstof aan de gang gaan - in stilte werken 
• Instructie - in stilte werken 
• Exitticket
• Afsluiten (reflectie en feedback)

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• Je leert 30 nieuwe woorden;
• Je leert over woordvorming;




• heb je geoefend met de betekenis van de 30 nieuwe woorden;
• heb je geoefend met het (herkennen en toepassen van) vormen van woorden

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

Woorden gebruiken bij de opdrachten

• Gebruik zo veel mogelijk de woorden uit de woordenlijst.
• Door woorden te gebruiken, kun je ze beter onthouden. 

Tekst 1 over Malala komt uit 2014. Volgende slide filmpje van de uitreiking van de Freedom Award in Middelburg door BLØF.

Woordvorming

Woordvorming

Als je de betekenis van een woord wilt weten, kun je kijken naar de context waarin het woord wordt gebruikt, of je zoekt het op in een woordenboek.

Bij bepaalde woorden kun je ook kijken naar de woordvorming, de manier waarop het woord uit een grondwoord is gevormd. Dit kan op twee manieren:

• Samenstelling: losse woorden zijn aan elkaar geplakt.

• Afleiding: er is een voor- of achtervoegsel aan het grondwoord toegevoegd.

Ook al ken je een woord niet en staat het niet in het woordenboek: als je weet via welke regels woorden worden gevormd, kun je daar vaak de betekenis uit afleiden.

Woordvorming

Vorming van werkwoorden

Werkwoorden kunnen op veel manieren worden gevormd. Ze kunnen worden afgeleid van een zelfstandig naamwoord, een bijvoeglijk naamwoord of van een al bestaand werkwoord. Door voor- en achtervoegsels toe te voegen maak je er een nieuw werkwoord van met een nieuwe betekenis.

Samenstelling

Een woord dat bestaat uit twee of meer (zelfstandig naam) woorden, heet een samenstelling.

Bijvoorbeeld: 

voetbalwedstrijd

is een samenstelling van?

Voetbalwedstrijd bestaat uit voetbal en wedstrijd, maar voetbal bestaat weer uit voet en bal. Deze samenstelling bestaat dus uit 3 woorden!

Uit welke woorden bestaat het woord
tuingereedschap?

1. Tuin / gereed / schap
2. Tuingereed / schap
3. Tuin / gereedschap

Afleiding

Een afleiding is een woord met een voor- en/of achtervoegsel.

Welk woord heeft een voorvoegsel?

1. geklets
2. gezwam
3. oeverloos
4. misverstand

Woorden 1.5 voor- en achtervoegsels

Voorvoegsels kun je voor een woord plakken. Achtervoegsels plak je achter een woord. Voor- en achtervoegsels zijn zelf geen losse woorden. Ze kunnen dus niet zelfstandig voorkomen.

Losse woorden in hun allerkortste vorm noem je grondwoorden.

Voor- en achtervoegsels geven een andere betekenis aan het woord.

Bijvoorbeeld een tegenstelling: on-aardig, in-actief, a-sociaal, humor-loos.

Voorbeelden van voorvoegsels en achtervoegsels woorden 1.5

Welke voor- en achtervoegsels herken je in de volgende woorden:

onthaasten, misleiden, doelloos, voedzaam, herbruikbaar

Afleiding

Een afleiding is een woord met een voor- of achtervoegsel.

Bijvoorbeeld:

• miscommunicatie
• bodemloos
• desinteresse
• volautomatisch
• overgevoeligheid

Bij een afleiding worden twee niet-bestaande woorden samengevoegd tot één woord.

1. waar
2. niet waar

Samenstelling en afleiding

Bij een afleiding worden twee niet-bestaande woorden samengevoegd tot één woord.

• Niet waar! Een afleiding = een bestaand woord met een voor- en/of achtervoegsel, zoals 'ge' en 'ing'.
  

Welke stelling is juist?

1. Trouwfoto is een afleiding van foto
2. Co-piloot is een afleiding van piloot
3. Terugtrekken is een afleiding van trekken
4. Boomhut is een afleiding van hut

Samenstelling en afleiding

• Trouwfoto is een afleiding van foto
• Co-piloot is een afleiding van piloot
• Terugtrekken is een afleiding van trekken
• Boomhut is een afleiding van hut
  
  Co' is een taalelement dat niet op zichzelf kan staan.
  

Woordvorming

• Er ontstaan altijd nieuwe woorden
• Een taal is nooit af. Door afleidingen en samenstellingen kun je telkens nieuwe woorden maken. Dat is ook nodig. Toen bijvoorbeeld het internet werd uitgevonden, ontstond het woord internetten. En tegenwoordig kun je ook whatsappen en ontvrienden.

Werkmoment

Maak van 3.5:

3 tot en met 17 (opdracht  5, 14, 15 en 16 doen we niet).

Dit is af morgen aan het einde van de les.

Afsluiting

• Dinsdag weer verder.