Effectieve communicatie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Communicator

Effectieve communicatie

B1-K1-W5

Inhoud les

• Lesdoel??
• 
  
• 
  
• Theorie:

Lesdoel??

Inleiding: wat doet non verbale communicatie in een gesprek?!

Laat de video eerst zonder geluid horen en vraag dan aan de klas of het een positief of negatief gesprek was en vraag waar ze dat uit opmaken.

 

Speel de video vervolgens nogmaals af, nu met geluid.

Welke non-verbale signalen heb jij weleens gezien tijdens communicatie?

Gezichtsuitdrukking

gebaren

mimiek(gelaatsuitdrukkingen)

oogcontact 

Effectief luisteren en communiceren

Er kan er heel wat misgaan in het communicatieschema:
zender → boodschap → ontvanger.

Hoe kun je nu als verpleegkundige voorkomen dat je in de diverse valkuilen valt?
Hoe kun je effectief luisteren en de boodschap van de zorgvrager daadwerkelijk horen?

Effectief luisteren en communiceren

Echt luisteren is een kunst. Hoe doe je dat?
Er zijn vijf kenmerken van echt luisteren:

• Geef aandacht.
• Laat verbaal en non-verbaal merken dat je luistert.
• Geef de juiste feedback.
• Houd je mening of oordeel nog even voor je.
• Geef een passende reactie.

Geef aandacht

Maar hoe luister je aandachtig?

• Maak jezelf voor een gesprek met de zorgvrager leeg. Leg telefoons en piepers weg en sluit voor jezelf in je hoofd de zaken waar je voor het gesprek mee bezig was echt even af.
• Concentreer je echt op wat gezegd wordt: herhaal eventueel voor jezelf de boodschap van de ander.
• Laat de boodschap echt tot je doordringen. 
• Observeer het non-verbale gedrag van de zorgvrager. 

Laat verbaal en non-verbaal merken dat je luistert

• Hoe ziet dat er uit? 

Je kunt zelf door verbale en non-verbale signalen duidelijk laten merken dat je luistert.
Dit doe je door:

• non-verbaal contact te houden met de zorgvrager. Kijk hem aan, laat merken dat je luistert door zo af en toe te knikken, een luisterende houding aan te nemen door je naar hem te richten en je lichaam open te houden.
• gezichtsuitdrukkingen te gebruiken: glimlach als de zorgvrager wat leuks vertelt, trek een serieus gezicht als de zorgvrager iets verdrietigs vertelt.
• af en toe instemmend te hummen, ja te knikken of nee te schudden. Zo moedig je de zorgvrager aan door te gaan met zijn verhaal.

Geef de juiste feedback

Houd je mening of oordeel nog even voor je

Geef een passende reactie

De verborgen boodschap van non-verbale communicatie 

• Non-verbale communicatie oftewel lichaamstaal geeft je veel informatie over de boodschap die een zorgvrager wil geven.
  
  
• Voor een soepel verloop is het belangrijk
  dat je non-verbale communicatie herkent.

  

Oefening non verbale communicatie

Laat de studenten het filmpje zien en zet steeds stop na een fragment op het moment dat de vragen in beeld komen. Ga gezamenlijk hier het gesprek hierover aan.

Kracht van non-verbale communicatie

Laat studenten raden. 

80% --> non verbaal 
20 % --> verbaal

(denk aan video bij de inleiding)

Herkennen non-verbale signalen

Mensen zijn in staat met hun verbale boodschap, met hun woorden, hun daadwerkelijke gevoelens te verbergen.

Ook zorgvragers zullen dat om allerlei redenen regelmatig doen. Het is dan ook belangrijk om non-verbale signalen te herkennen en na te gaan of ze de verbale boodschap van de zorgvrager ondersteunen of juist tegenspreken.

Op de volgende dia’s nemen we een aantal zaken door waar je op kunt letten m.b.t. non-verbale communicatie

Oogcontact

• Kijkt de zorgvrager je aan of kijkt hij juist veel weg? Veel wegkijken kan duiden op nervositeit en onzekerheid.
  
• Sommige zorgvragers vinden veel oogcontact bedreigend, dit zie je bijvoorbeeld bij zorgvragers met dementie.
  
• Sommige zorgvragers kijken weg omdat ze even hun gedachten moeten ordenen.
  

Lichamelijke nabijheid

• Hoe dichtbij je kunt komen zegt veel over jouw relatie met de zorgvrager en over de sfeer in het gesprek op dat moment. Mensen die vertrouwelijk en in een goede sfeer met elkaar praten zitten vaak dicht bij elkaar.
  
• Omschrijf de positie van 2 mensen ten opzichte van elkaar wanneer ze in een felle discussie zijn. Zitten ze, staan ze? Ver weg van elkaar, dichtbij?
• Merk je dat de zorgvrager letterlijk afstand van je neemt? Hoe kan dat komen denk je? 

Mensen die ruzie hebben, staan of zitten ver uit elkaar.

Merk je dat de zorgvrager letterlijk afstand van je neemt? Dat kan komen omdat de zorgvrager zich op dat moment niet vertrouwd bij je voelt en zich misschien zelfs bedreigd voelt.

Gebaren

• Gebaren kunnen een boodschap ondersteunen. Als een zorgvrager felle gebaren maakt bij zijn verbale boodschap dan zit daar vaak een bepaalde emotie achter.
  
• Maar sommige zorgvragers kunnen zich lichamelijk ook helemaal afsluiten en een zeer gesloten houding hebben waarbij ze stilzitten en voor zich uit kijken. Ook dat zegt iets over hoe de zorgvrager zich op dat moment voelt.
  

Gezichtsuitdrukkingen

• Een gezichtsuitdrukking kan ook een boodschap ondersteunen of juist tegenspreken. Let goed op het gezicht van de zorgvrager tijdens een gesprek.
  
  
  
• Wordt hij rood, glimlacht hij, zweet hij? Dit kunnen allerlei onderliggende non-verbale signalen zijn.
  

Gezichtsuitdrukkingen

Stemklank fotosleepvraag maken?

• De manier waarop iemand iets zegt = ook non verbaal

Intonatie --> ??
Volume --> ??

Intonatie = de hoogte van je stem 
denk aan praten tegen een baby

Volume = hard -zacht 

Oefening: effectieve communicatie

Oefening:  

Docent leest een kort verhaal voor.

Studenten beantwoorden daarna enkele vragen.

Na de opdracht:

- Wat zegt dit over jou?

zie itslearning opdracht: 

ME1 week 2 Oefening verhaal zonder referentiekader (alleen zichtbaar voor docent).  

Opstarten oefenopdracht: VP-B-K1-W5-V1

Werk onderstaande begrippen in tweetallen uit

duur: 30 minuten

klassikaal nabespreken 

Opstarten oefenopdracht 1 van module E1: zie ook digibib

https://digibib.consortiumbo.nl/uitgave/6747688/a523f2b5-cdfd-4820-a335-3eedb1d63054/ 

Aan de slag in Thieme

• Lees: ThiemeMeulenhoff – Communicatie en begeleiden – COM1. Communicatie in de zorg – 1. Basiscommunicatietechnieken.

• Maak de verwerkingsopdrachten in ThiemeMeulenhoff die horen bij de theorie van dit hoofdstuk. 

Schrijf 3 dingen op die je geleerd hebt deze les.

Literatuur

ThiemeMeulenhoff – Communicatie en begeleiden – Module 1 Communicatie in de zorg:

1. Basiscommunicatietechnieken