Bs 6 - waarschijnlijkheid en onzekerheid & betrouwbaar en valide onderzoek

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 5 Regeling en Waarneming  

Benodigheden

- Boek & Binas

- Schrift

- Pen, potlood, etc

- Rekenmachine

Cijfer

- NEE

Lessonup

- JA!

Tassen in

de tassenkast

Telefoons op de hoek van de tafel

today''s program 

toetsen in de toetsweek en later 

goed onderzoek doen

leerdoelen: 

• je kunt de uitvoering van een onderzoek en de conclusies evalueren 

nieuwe begrippen: 

waarschijnlijkheid - significant - onderzoeksproportie - standaarddeviatie - betrouwbaarheidsinterval - t-toets 

verzamelen gegevens	soorten onderzoek	functie
1. observeren	1. literatuuronderzoek - theoretisch	1. beschrijvend - beschrijven, - vergelijken - evalueren
2. bevragen (interview of enquete)	2. experimenteel onderzoek - praktisch, - meestal in een lab	2. verklarend ontdekkend - komen tot een verwachting of voorspelling
3. analyseren van tekst en beeld	3. veldonderzoek - praktisch, - in een levensechte situatie	3. verklarend toetsend* - toetsen van een verwachting of voorspelling

* ook wel hypothese toetsend genoemd 

validiteit, betrouwbaarheid, significantie

validiteit, betrouwbaarheid en nauwkeurigheid

-->  in de proefopzet:  -> bij de uitvoering

systematische fouten

toevallige  fouten

laat nauwkeurigheid overnemen!

proefopzet maken 

voorwaarden:

• 1 factor verschil --> controle en experimentele groep
  
• omstandigheden en hoeveelheden gelijk --> omschrijven naar context 
  
• steekproef representatief en groot genoeg
  
• herhalingen : 3x 
  
• (evt. verwachting) 

Spelregels voor een experiment 

resultaten zijn BETROUWBAAR

Kan er uitgesloten worden dat de resultaten toevallig zijn?

• Zijn de bronnen betrouwbaar?

• Wat is de blanco of controle? 
• Verschilt er maar 1 factor bij je experiment? 
• Is je steekproef groot genoeg en representatief? 
• Herhaal je de proef minstens 3x?
• Kan iemand anders jouw onderzoek precies nadoen om tot dezelfde conclusie te komen? 

• betrouwbaar
• valide
• transparant
• aanvaardbaar

laat ze de dia overnemen en dan bedenken wat de woorden betekenen.

Daarna kan uitgelegd worden wat de woorden betekenen en er een voorbeeld bij noemen.

Resultaat is...

betrouwbaar: 

- niet gebaseerd op een corrupte bron: voorbeeld: je informatie is niet gebaseerd op een mening van bijvoorbeeld instagram (wie heeft dit geschreven?, hoezo staat dit hier?) Bespreken met klas!

- niet toevallig ontstaan door de omstandigheden bv. als je 1 keer schiet met een jachtgeweer/pijl en boog  op de roos, is je jachtgeweer of pijl en boog dan zuiver?  --> wat moet je doen om ervoor te zorgen dat je het weet? herhalen  en nauwkeurig weten 

2. geldig / valide

- heb ik gemeten wat ik moest meten? Hangt het af van maar 1 factor? 

bv jachtgeweer : als ik na 5 x in de roos schiet is mijn geweer dan zuiver of is er nog een andere factor in het spel bv. mijn bril of mijn schietvaardigheid 

Hoe verhogen? je meetinstrument moet op orde zijn (de roos moet goed af te lezen zijn) en niet 1 persoon maar meerdere personen gaan schieten (die meerdere personen is een goede steekproef) 

transparant:

- een andere onderzoeker moet op hetzelfde resultaat komen. --> dit bereik je door heel goed op te schrijven hoeveel je van welke stof gebruikt en heel duidelijk en volledig opschrijft hoe je de proef uitvoert 

aanvaardbaar:

- je brengt mensen en dieren niet in gevaar, geen schade aan de natuur. bv mag ik zo maar dierproeven doen --> uitzoeken hoe je kan voorkomen dat je dieren nodig hebt 

Spelregels voor een experiment 

resultaten zijn VALIDE 

heb je gemeten wat je wilde meten?

• Passen onderzoeksvraag en experimentele deelvraag bij elkaar (onafh. variabele en afh. variabele)?
•  Zijn er geschikte meetinstrumenten gebruikt? ( bv. voldoet de enquete wel?)
• Zijn er genoeg geschikte meetwaarden of observaties gedaan? (geschikt = bv elk uur gemeten terwijl elke 5 minuten gemeten had moeten worden) 

• betrouwbaar
• valide
• transparant
• aanvaardbaar

laat ze de dia overnemen en dan bedenken wat de woorden betekenen.

Daarna kan uitgelegd worden wat de woorden betekenen en er een voorbeeld bij noemen.

Resultaat is...

betrouwbaar: 

- niet gebaseerd op een corrupte bron: voorbeeld: je informatie is niet gebaseerd op een mening van bijvoorbeeld instagram (wie heeft dit geschreven?, hoezo staat dit hier?) Bespreken met klas!

- niet toevallig ontstaan door de omstandigheden bv. als je 1 keer schiet met een jachtgeweer/pijl en boog  op de roos, is je jachtgeweer of pijl en boog dan zuiver?  --> wat moet je doen om ervoor te zorgen dat je het weet? herhalen  en nauwkeurig weten 

2. geldig / valide

- heb ik gemeten wat ik moest meten? Hangt het af van maar 1 factor? 

bv jachtgeweer : als ik na 5 x in de roos schiet is mijn geweer dan zuiver of is er nog een andere factor in het spel bv. mijn bril of mijn schietvaardigheid 

Hoe verhogen? je meetinstrument moet op orde zijn (de roos moet goed af te lezen zijn) en niet 1 persoon maar meerdere personen gaan schieten (die meerdere personen is een goede steekproef) 

transparant:

- een andere onderzoeker moet op hetzelfde resultaat komen. --> dit bereik je door heel goed op te schrijven hoeveel je van welke stof gebruikt en heel duidelijk en volledig opschrijft hoe je de proef uitvoert 

aanvaardbaar:

- je brengt mensen en dieren niet in gevaar, geen schade aan de natuur. bv mag ik zo maar dierproeven doen --> uitzoeken hoe je kan voorkomen dat je dieren nodig hebt 

Spelregels voor een experiment 

onderzoek is TRANSPARANT 

Kunnen anderen mijn onderzoek herhalen om te controleren of ze tot dezelfde resultaten komen? 

• Kan het onderzoek herhaald worden door een andere onderzoeker en levert dit vergelijkbare resultaten op?
• Worden op dezelfde manier de resultaten geïnterpreteerd om tot een conclusie te komen? 

• betrouwbaar
• valide
• transparant
• aanvaardbaar

laat ze de dia overnemen en dan bedenken wat de woorden betekenen.

Daarna kan uitgelegd worden wat de woorden betekenen en er een voorbeeld bij noemen.

Resultaat is...

betrouwbaar: 

- niet gebaseerd op een corrupte bron: voorbeeld: je informatie is niet gebaseerd op een mening van bijvoorbeeld instagram (wie heeft dit geschreven?, hoezo staat dit hier?) Bespreken met klas!

- niet toevallig ontstaan door de omstandigheden bv. als je 1 keer schiet met een jachtgeweer/pijl en boog  op de roos, is je jachtgeweer of pijl en boog dan zuiver?  --> wat moet je doen om ervoor te zorgen dat je het weet? herhalen  en nauwkeurig weten 

2. geldig / valide

- heb ik gemeten wat ik moest meten? Hangt het af van maar 1 factor? 

bv jachtgeweer : als ik na 5 x in de roos schiet is mijn geweer dan zuiver of is er nog een andere factor in het spel bv. mijn bril of mijn schietvaardigheid 

Hoe verhogen? je meetinstrument moet op orde zijn (de roos moet goed af te lezen zijn) en niet 1 persoon maar meerdere personen gaan schieten (die meerdere personen is een goede steekproef) 

transparant:

- een andere onderzoeker moet op hetzelfde resultaat komen. --> dit bereik je door heel goed op te schrijven hoeveel je van welke stof gebruikt en heel duidelijk en volledig opschrijft hoe je de proef uitvoert 

aanvaardbaar:

- je brengt mensen en dieren niet in gevaar, geen schade aan de natuur. bv mag ik zo maar dierproeven doen --> uitzoeken hoe je kan voorkomen dat je dieren nodig hebt 

Spelregels voor een experiment 

onderzoek is AANVAARDBAAR 

• Is dieren pijn gedaan, zijn er veel gifstoffen geproduceerd? 

 

• betrouwbaar
• valide
• transparant
• aanvaardbaar

laat ze de dia overnemen en dan bedenken wat de woorden betekenen.

Daarna kan uitgelegd worden wat de woorden betekenen en er een voorbeeld bij noemen.

Resultaat is...

betrouwbaar: 

- niet gebaseerd op een corrupte bron: voorbeeld: je informatie is niet gebaseerd op een mening van bijvoorbeeld instagram (wie heeft dit geschreven?, hoezo staat dit hier?) Bespreken met klas!

- niet toevallig ontstaan door de omstandigheden bv. als je 1 keer schiet met een jachtgeweer/pijl en boog  op de roos, is je jachtgeweer of pijl en boog dan zuiver?  --> wat moet je doen om ervoor te zorgen dat je het weet? herhalen  en nauwkeurig weten 

2. geldig / valide

- heb ik gemeten wat ik moest meten? Hangt het af van maar 1 factor? 

bv jachtgeweer : als ik na 5 x in de roos schiet is mijn geweer dan zuiver of is er nog een andere factor in het spel bv. mijn bril of mijn schietvaardigheid 

Hoe verhogen? je meetinstrument moet op orde zijn (de roos moet goed af te lezen zijn) en niet 1 persoon maar meerdere personen gaan schieten (die meerdere personen is een goede steekproef) 

transparant:

- een andere onderzoeker moet op hetzelfde resultaat komen. --> dit bereik je door heel goed op te schrijven hoeveel je van welke stof gebruikt en heel duidelijk en volledig opschrijft hoe je de proef uitvoert 

aanvaardbaar:

- je brengt mensen en dieren niet in gevaar, geen schade aan de natuur. bv mag ik zo maar dierproeven doen --> uitzoeken hoe je kan voorkomen dat je dieren nodig hebt 

<- nieuw;  beïnvloedt validiteit en betrouwbaarheid 

betrouwbaarheid : 

waarschijnlijkheid = p-waarde: de kans dat er waarschijnlijk geen verschil is tussen experimentele groep en de controlegroep. 

vaak gekozen grens: 0,05 oftewel 95% betrouwbaarheid = kans is 5% of minder dat de verschillende uitkomsten op toeval berusten

wil je nu weten of verschillen tussen twee situatie's op toeval berusten of niet? 

1a. (bij kleine getallen) Liggen de gegevens in elkaars spreidingsgebied? 

1b. (bij grote steekproef) Overlappen de betrouwbaarheidsintervallen? 

--> berekenen gemiddelde standaarddeviatie

--> maken betrouwbaarheidsinterval en deze vergelijken

of 

2.  (bij grote steekproef) Doe de t-toets (als standaarddeviaties heel dicht bij elkaar liggen)

https:

https:

huiswerk

leer deze LessonUp

maak opdrachten 56 en 57

maak samenhang 'stop met stressen'