H1.2 Zuivere stoffen en mengsels

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

H1.2 Zuivere stoffen en mengsels

Leerdoelen

• Je kunt het verschil aangeven tussen zuivere stoffen en mengsels. 
• Je kunt uitleggen wat een molecuul is en uit welke soorten moleculen zuivere stoffen en mengsels bestaan.
• Je kunt oplossingen en suspensies onderscheiden. 
• Je kunt uitleggen wat een emulsie is.

mengsels

De meeste stoffen die je thuis tegenkomt, zijn mengsels. 

Dat zie je meteen als je kijkt op de verpakking van een voedingsmiddel of een medicijn. 

Daarop staat een lijst met de verschillende stoffen die in het product zitten. Die stoffen noem je ingrediënten.

Mengsel

Icetea bestaat uit meerdere stoffen dit noemen we een mengsel.

 

'Zuiver' bronwater

Op een fles bronwater kan staan dat er ‘zuiver bronwater’ in de fles zit. Toch is bronwater geen zuivere stof. Er zitten allerlei opgeloste stoffen in het water, zoals je ook op het etiket kunt zien. Het woord ‘zuiver’ betekent in dit geval dat het water niet is vervuild met gevaarlijke stoffen of bacteriën. Je kunt het zonder gevaar voor je gezondheid drinken.

zuiver bronwater

welke stoffen in je huis denk je dat een "zuivere stof" is?

   Zuivere stof

Je vindt in huis maar enkele zuivere stoffen. Een voorbeeld van een zuivere stof is kristalsuiker. In een pak suiker zit alleen maar moleculen suiker; er zitten geen andere stoffen doorheen. Ook keukenzout is een zuivere stof, als er tenminste geen jodium aan is toegevoegd (figuur hiernaast)

Er zijn verschillende soorten mengsels

- Oplossing

- Suspensie

- Emulsie

Oplossingen

Als je suiker in een glas heet water doet en even roert, zie je dat de suikerkorreltjes verdwijnen. Je zegt dat de suiker oplost in het water. Het mengsel dat je zo krijgt, noem je een oplossing. Water is hierbij het oplosmiddel, suiker de opgeloste stof. De suiker is niet echt verdwenen. Dat merk je als je het water proeft: het smaakt nu zoet. 

 

Oplosmiddel

 De vloeistof waarin een bepaalde stof is opgelost is het oplosmiddel.  

Water wordt hiervoor het meest gebruikt.

Oplossing = helder

vast, vloeibaar of gas in vloeibaar oplosmiddel

moleculen zitten door elkaar heen

oplosmiddel

= een vloeistof waar je een andere stoffen in kan oplossen

hangt van stof af die je wilt oplossen welk oplosmiddel je het beste kan gebruiken

Oplossingen herkennen

• Oplossingen zijn altijd helder. Je kunt erdoorheen kijken. Water is helder en kleurloos, ook als je er suiker of zout in hebt opgelost. 
• Een oplossing kan wel een kleur hebben. Thee of icetea zijn hier goede voorbeelden van. 
• Oplossingen blijven ook altijd goed gemengd. Laat je een fles frisdrank een jaar in de kast staan, dan blijft de frisdrank goed gemengd.

oplosbaarheid van een aantal stoffen in water bij 20⁰C

werkboek

maken H 1.2  vr 1 t/m 16.

Suspensie = troebel

Vaste stof opgelost in een vloeistof

Suspensies herkennen

•  Als een mengsel troebel (ondoorzichtig) is, kan het dus geen oplossing zijn maar een suspensie
• Verf bijvoorbeeld is geen oplossing, maar een suspensie: dat is een vloeistof waarin een fijn verdeeld poeder zweeft. Verf ontmengt; het poeder zakt na verloop van tijd naar de bodem van het blik. Daarom moet je verf roeren voor gebruik. Staat op een verpakking ‘schudden voor gebruik’ of ‘roeren voor gebruik’, dan bevat het waarschijnlijk een suspensie.

Voorbeelden van suspensies: 

• Verf   = een suspensie van kleurstoffen in water of terpentijn  
•  
• Roomijs (bevroren) = een suspensie van microscopische  (vaste) ijskristallen in room  
•  
• Sinaasappelsap = een suspensie van vruchtvlees in vruchtensap  
•  
• Krijtwater   = een suspensie van fijnverdeeld krijt in water. 
•  
• Modder   = een suspensie van zand en water.
•  
• Klei      = steendeeltjes in wate

 

Emulsie

• Mengsel verschillende vloeistoffen
  
• Troebel
  
• Tweelagensysteem
  
• Emulgator
  

Proefje blz 19. 

Loop naar de keuken en pak een glas. Doe er water in.

Pak dan een fles olie (olijf of zonnebloem of i.d)

giet de olie bij het water.

wat zie je ? Ga hard roeren en laat het 5 minuten staan, wat zie je?

Pak nu afwasmiddel en doe er 4 druppels in. roer goed, wat zie je nu? 

Mengsels

Oplossing:  heldere vloeistof, zakt niets naar de bodem

Suspensie: een mengsel waar je NIET doorheen  kunt  kijken                                van een vaste stof in een vloeistof. vaste stof zakt                                naar de bodem

Emulsie: twee vloeistoffen die niet mengen. ze kunnen alleen                           gemengt worden met een emulgator.

                        

                      

3 belangrijke mengsels

suspensie

oplossing

emulsie

zelf aan het werk

maken van H 1.2 vraag 16  t/m 27

Welk stelling is waar?

1. Een zuivere stof bestaat uit meer dan één stof
2. Een zuivere stof bestaat uit precies één stof
3. Sommige zuivere stoffen bestaan uit één stof, sommige uit meer

Zijn de zinnen juist of onjuist?
I Een oplossing is altijd helder.
II Een suspensie is doorzichtig.

1. Beide zinnen zijn juist
2. Zin I is onjuist, zin II is juist
3. Zin I is juist, zin II is onjuist
4. Beide zinnen zijn onjuist

Een suspensie is een

1. Mengsel van twee vloeistoffen
2. Mengsel van twee vaste stoffen
3. Mengsel van een vloeistof en een vaste stof
4. Een zuivere stof

Maak de zin kloppend.
Je hebt een flesje gevuld met limonade. Na een halve dag zie je dat de limonade er nog hetzelfde uitziet als toen je het flesje vulde.
De limonade is een ……………………...

Zijn de zinnen juist of onjuist?
I Een suspensie is altijd troebel.
II Een oplossing is altijd een mengsel.

1. Beide zinnen zijn juist
2. Zin I is onjuist, zin II is juist
3. Zin I is juist, zin II is onjuist
4. Beide zinnen zijn onjuist

Maak de zin kloppend.
Op sommige verpakkingen kun je lezen ‘schudden voor gebruik’.
Het product dat in de verpakking zit is een …………………………...

Jan heeft twee reageerbuisjes. In het eerste doet hij zout en in het tweede zand. Hij vult de reageerbuisjes vervolgens met water en schudt ze goed.
Hoe noem je mengsels die zo ontstaan?

1. in beide reageerbuisjes zit een suspensie
2. in eerste reageerbuisje zit een suspensie, in de tweede een oplossing
3. in eerste reageerbuisje zit een oplossing, in de tweede een suspensie
4. in beide reageerbuisjes zit een oplossing

Water met zout erin is een

1. Suspensie
2. Oplossing

Sinaasappelsap met vruchtvlees is een ...?

1. Oplossing
2. Suspensie

Aan het werk

Je gaat nu H 1.2 afmaken. 

Filtreren

Vaste stof scheiden van vloeistof 

Dit kan bij een suspensie

Filter

Residu - blijft achter in filter

Filtraat - gaat door filter heen

Extraheren

Scheiden door gebruik te maken van een verschil in oplosbaarheid van vaste stoffen

Je kunt geur- en smaakstoffen uit plantendelen halen door ze in een geschikt oplosmiddel te leggen.
Hoe noem je deze manier om stoffen uit planten te winnen?

1. filtreren
2. extraheren
3. oplossen

Wat is het residu als je koffiezet met een koffiezetapparaat?

1. de gemalen koffie die je uit het pak in het filter schept
2. het hete water dat op de gemalen koffie druppelt
3. pas gezette koffie in de kan onder het filter
4. het koffiedik wat in het filter achter blijft

Welk van onderstaande dranken maak je door te extraheren?

1. limonade
2. wijn
3. thee
4. cola

Wat is het filtraat als je koffiezet met een koffiezetapparaat?

1. de gemalen koffie die je uit het pak in het filter schept
2. het hete water dat op de gemalen koffie druppelt
3. pas gezette koffie in de kan onder het filter
4. het koffiedik wat in het filter achter blijft

Huiswerk / Opdrachten maken

Wat: lees paragraaf 1.2 en maak de online opdrachten   

Hoe: helemaal stil! muziek mag in!   

Hulp: Geen   

Tijd:  tot 5 minuten voor tijd

Huiswerk: opdrachten 1 tm 9 van paragraaf 1.2 & Test jezelf  1.1

Klaar?: ga bezig met een ander vak!