Paragraaf 9 Formuleren: actief/passief

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Lijdende en bedrijvende vorm

Wat ga je leren?

Aan het eind van de les kun je:

1. Lijdende van bedrijvende zinnen onderscheiden
2. Bepalen in welke situaties je juist wel of geen lijdende zinnen gebruikt.
3. Zelf lijdende zinnen bedenken
4. Een lijdende zin omzetten naar een bedrijvende zin

Wat weet jij al over de bedrijvende/ lijdende vorm? (actief/ passief)

De nieuwe laptop wordt door Mees gekocht.
passief of actief

1. passieve vorm
2. actieve vorm

Mees koopt de nieuwe laptop.
passief of actief?

1. passieve vorm
2. actieve vorm

Lijdende zinnen

Lijdende zinnen zijn niet altijd handig. Als je veel lijdende zinnen gebruikt, wordt je taalgebruik te zakelijk, te passief. Voor de lezer is dat vervelend.

De bedrijvende vorm

a. De man koopt een computer

- Deze zin is actief

- In zin a staat een werkwoordelijk gezegde, een onderwerp en een lijdend voorwerp

De lijdende vorm

b. De computer wordt door de man gekocht (passief)

- Er veranderen dan drie dingen:
1. Het lijdend voorwerp wordt onderwerp.
2. Het onderwerp wordt een bijwoordelijke bepaling die begint met door.
3. In het gezegde komt een vorm van het hulpwerkwoord worden  te staan.

Voorbeelden

	Actief	Passief (hulpwerkwoord is worden)
OTT	Jan slaat de hond.	De hond wordt door Jan geslagen.
OVT	Jan sloeg de hond	De hond werd door Jan geslagen.
OTTT	Jan zal de hond slaan.	De hond zal door Jan worden geslagen.
OVTT	Jan zou de hond slaan.	De hond zou door Jan worden geslagen.

Voorbeelden

	Actief	Passief (hulpwerkwoord is zijn)
VTT	Jan heeft de hond geslagen.	De hond is door Jan geslagen.
VVT	Jan had de hond geslagen.	De hond was door Jan geslagen.
VTTT	Jan zal de hond hebben geslagen.	De hond zal door Jan zijn geslagen.
VVTT	Jan zou de hond hebben geslagen	De hond zou door Jan zijn geslagen.

Even oefenen. Sleep de zinnen naar het juiste hokje. Is de zin bedrijvend of lijdend?

Bedrijvend

Lijdend

Hij zal waarschijnlijk de iPhone kopen.

De auto is door de man gekocht.

Mijn dochter zoekt een kamer in Utrecht.

Je moet hem niet zo plagen.

De menigte werd door de politie verspreid.

Hij zou dat zelf gedaan hebben.

De kamer was door de brand zwartgeblakerd.

Van lijdend naar bedrijvend en andersom

1.  Kijk eerst in welke vorm hij staat.
2. Bekijk wie de handelend persoon is in de zin (wie voert het uit). Meestal staat deze achter het woord 'door', soms moet je deze verzinnen.
3. Maak van de handelend persoon het onderwerp van de zin, haal het woord door weg.
4. Bekijk in welke tijd een zin staat (verleden-tegenwoordig en voltooid of onvoltooid).

Het geld wordt morgen door mijn werkgever op mijn rekening gestort.

Het pakketje was gisteren toch bij de buren bezorgd?

Even oefenen

Je krijgt zinnen te zien die of in de bedrijvende of in de lijdende vorm staan.

Hij zal waarschijnlijk de iPhone 14 kopen.

1. bedrijvende vorm
2. lijdende vorm

De auto is door de man gekocht.

1. bedrijvende vorm
2. lijdende vorm

Je moet hem niet zo plagen.

1. bedrijvende vorm
2. lijdende vorm

Mijn jas is meegenomen door mijn vriendin.

1. bedrijvende vorm
2. lijdende vorm

Hij keek door het zolderraam naar buiten.

1. bedrijvende vorm
2. lijdende vorm

Aan het werk

Paragraaf 9 bladzijde 41 oefening  8