Kort en bondig schrijven

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Nederlands

Schrijven: Column

Les: 

Aantrekkelijk schrijven:

Kort & bondig schrijven

VG3 P2 2021-2022

Vorige lessen heb je geleerd ...

Aan het einde van deze les ...

... weet je hoe je 

kort en bondig 

kunt schrijven.

Kort en bondig schrijven

Jeroen Brouwers

'Wie vaker dan drie keer ‘maar’ op 

een pagina gebruikt, mag zich geen 

schrijver noemen'.

'Ik denk dat het voor iedere schrijver 

goed is om na te denken over zijn eigen 

woordverslavingen. 

'Beknopt schrijven is enorm lastig.'

Onnodige woorden

'Een zin zou geen onnodige woorden moeten bevatten en een paragraaf geen onnodige zinnen, net als een tekening geen onnodige lijnen bevat en een machine geen onnodige onderdelen’.

William Strunk, E.B. White 

Auteurs van The Elements of Style, een stijlgids voor schrijvers

Kort en bondig schrijven! Hoe?

• Loos hulpwerkwoorden
• Schrap: vaak, soms, meestal
• Schrap: toen, terwijl
• Wees zuinig met 'plakbandwoorden'
• Vermijd zinnen die beginnen met 'om'
• Schrap bijzinnen, indien mogelijk
• Schrap 'om' als het geen functie heeft

Loos hulpwerkwoorden

Hulpwerkwoorden maken zinnen omslachtig. Loos deze woorden!

Helaas hebben wij onze secretaresse Anja moeten ontslaan. Wij zullen haar gaan missen. We betreuren het dat de samenwerking niet langer heeft mogen duren.  

Dat kan korter, bondiger, aantrekkelijker:

Helaas hebben wij onze secretaresse Anja ontslagen. Wij gaan haar missen. We betreuren het dat de samenwerking niet langer heeft geduurd.  

Schrap: vaak, soms, meestal

Met dit soort woorden dek je jezelf in (je schrijft niet dat iets zo is, maar schrijft dat iets vaak/soms zo is, zodat niemand je bewering kan bestrijden) en daardoor wordt een tekst minder sterk. 

De Vikingen speelden ’s avonds vaak een primitief schaakspel. Schrap 'vaak':

De Vikingen speelden ’s avonds een primitief schaakspel. 

Je lezer kan zelf wel bedenken dat de Vikingen ook wel eens een avond vroeg naar bed gingen.

Schrap: toen en terwijl

Deze woorden zijn vaak overbodig. Laat ze zo veel mogelijk achterwege, dan lopen je zinnen vaak beter.

Terwijl we achterin in de auto stappen, steekt de politieagent achter het stuur een sigaret op.

Korter, bondiger, aantrekkelijker:

We stappen in de auto. De agent achter het stuur steekt een sigaret op.

Wees zuinig met plakbandwoorden

Teksten lijken weleens met stukjes ‘plakband’ aan elkaar geplakt. Signaal- en verwijswoorden zorgen er dan voor dat ze onnodig lang worden. 

Zo kun je meer informatie kwijt in een zin, maar worden je zinnen ook langer, onsamenhangend, minder begrijpelijk én dus: minder aantrekkelijk!  

Deze zinnen niet fout, maar door lange zinnen op te knippen in kortere exemplaren worden teksten beter leesbaar.

Zet een punt in plaats van een plakbandwoord

Kijk waar je ‘en’ ‘die’, ‘dat’ of ‘om’ kunt vervangen door een punt. De tekst wordt dan veel begrijpelijker.

Ik ben nog wel zo fit dat ik het aankan om na de wedstrijd, die jullie hopelijk gaan winnen, een biertje met jullie te drinken.

Dat kan duidelijker. 

Hopelijk winnen jullie de wedstrijd. Na afloop kom ik even een biertje met jullie drinken. Daar ben ik fit genoeg voor. 

Vervang ‘die’ of ‘dat’ door één woord

Soms is een beschrijvende bijzin met ‘die’ of ‘dat’ simpel te vervangen door één woord. 

Alle mensen die voorbij kwamen, zwaaiden naar de als kabouters verklede kinderen in het bushokje.

Je kunt dan net zo goed schrijven:

Alle voorbijgangers zwaaiden naar de als kabouters verklede kinderen in het bushokje.  

Voorbeeld

Mensen die in een huis wonen dat versterkt moet worden, mogen op meer urgentie rekenen en de regering investeert met het Nationaal Programma Groningen in de toekomst van het hele gebied.

Dat kan duidelijker. 

Bewoners van huizen die versterkt moet worden, mogen op meer urgentie rekenen. De regering investeert met het Nationaal Programma Groningen in de toekomst van het hele gebied.

Vermijd zinnen die beginnen met ‘om’

Als je een zin begint met ‘om’, schuif je het onderwerp van je zinautomatisch naar achteren. Je tekst wordt daardoor minder begrijpelijk. 'Normaal' begint een zin met het onderwerp.   

Om sneller meer woningen te bouwen voor starters en middeninkomens, krijgen corporaties die meer sociale woningen bouwen een korting. 

De regering wil sneller meer woningen bouwen voor starters en middeninkomens. Corporaties krijgen een korting als ze meer sociale woningen bouwen. 

Bijzinnen volledig schrappen

Sommige bijzinnen hebben geen enkele functie, omdat ze alleen maar een feit aankondigen. Bijzinnen zoals ‘ik ben iemand die’, ‘zij is een vrouw die’, of ‘hij is een man die', kun je simpel schrappen. 

Ik ben iemand die niet snel boos wordt. Ik word niet snel boos. 

Het is een feit dat we meer geld moeten verdienen om een faillissement af te wenden. We moeten meer geld verdienen om een faillissement af te wenden. 

Bijzinnen volledig schrappen

Ze is gewend geraakt aan het feit dat ze dagelijks insuline moet spuiten.

Schrap: ‘het feit dat’ en de formulering wordt onmiddellijk krachtiger.

Ze is eraan gewend dat ze dagelijks insuline moet spuiten.

Schrap ‘om’ als het geen functie heeft

‘Om’ kun je in veel gevallen schrappen zonder verder iets aan de zin te veranderen. Het is dan niet eens een plakbandje, maar een overbodig frutseltje. 

De ambitie is om op beide punten verbetering door te voeren.

Beter:

De ambitie is op beide punten verbeteringen door te voeren. 

In 7 stappen naar mooie zinnen

Focus je bij het schrijven eerst op de twee basale bouwstenen van zinnen (onderwerp en persoonsvorm). Je gaat dan automatisch beter nadenken over de basis van je boodschap: wat wil je nu eigenlijk vertellen? En wat staat er nu eigenlijk in de zin?

Wees je bewust van de plek waarop je het onderwerp en persoonsvorm neerzet. Heb je ze niet te ver uit elkaar geplaatst? Wat staat er allemaal tussen? Is de zin nog begrijpelijk

Let op dat je niet te veel onnodige hulpwerkwoorden gebruikt (voorbeeldje: De man kon worden gearresteerd bij zijn huis. Beter: De politie arresteerde de man bij zijn huis). Lees ook: deze zinnen zuigen al het leven uit je teksten.

Kijk of er geen onnodige bijzaken om de twee basale bouwstenen van je zin heen staan. Kun je bijwoorden of bijvoeglijk naamwoorden schrappen om je boodschap helderder te maken?

Vermijd bijzinnen die de hoofdzin onderbreken. Er ontstaat dan een tangconstructie – hier kun je meer over deze zinnen lezen. (Neem mijn voorbeeldzin: Speciale raketten met een nog nader te bepalen afrodisiacum dat zou worden gemaakt van planten, moesten vijandige soldaten afleiden van hun gevechtstaken door ze seksueel te prikkelen. Hier zou je de bijzin ‘dat zou worden gemaakt van planten‘ helemaal kunnen schrappen.

Wees je bewust van de kracht van korte zinnen. Zelf gebruik ik ze vaak in het begin van mijn verhalen. Op dit punt moet je de lezer nog verleiden om verder te lezen. Dat gaat beter met de helderheid, laagdrempeligheid en poëtische kracht van korte zinnen. Maar ze kunnen ook helpen om een ingewikkeld betoog, of complexe uitleg te verhelderen.

Zorg in ieder geval voor een goede afwisseling van korte en lange zinnen. Daardoor verbetert het ritme van je verhaal. De lezer kan af en toe even op adem komen. Maar het is ook voor jezelf prettig om af en toe met een korte, heldere zin terug naar de basis van je boodschap of verhaal te gaan.