3.6: Erfelijkheid Geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 3

Welkom klas 3

Ben jij klaar voor deze les?

• Zit je volgens de plattegrond?
• Heb jij jouw werkboek + aantekeningenschrift?
• Tas op de grond?
• Jas en telefoon in jouw kluisje?

MOOI!  Dan kunnen wij beginnen!

Wat gaan we vandaag doen

• Herhalen stambomen
• Uitleg paragraaf 6: geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting

Stambomen

Een stamboom laat zien van wie iemand afstamt.

Een rondje staat voor een vrouw, een vierkantje staat voor een man.

Verschillende kleuren voor verschil in fenotype (dit gaat om 1 erfelijke eigenschap)

Huiswerk bespreken

Huiswerk 

bespreken

Huiswerk bespreken

Wat moet je na deze les weten/kunnen

Je weet:

• het verschil tussen geslachtelijke en ongeslachtelijke   voortplanting 
• wat veredeling is en waarom dit wordt toegepast
• minimaal 3 manieren van ongeslachtelijke voortplanting te   noemen

geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting

Wat is volgens jou geslachtelijke voortplanting?

Geslachtelijke voortplanting is het versmelten van twee willekeurige geslachtscellen met elkaar

Doordat geslachtscellen verschillende genotypen hebben, zijn er voor de genotypen van de bevruchte eicel ook heel veel verschillende mogelijkheden.

Hoe noemen we het proces waarbij we geslachtscellen maken?

1. Gewone celdeling (mitose)
2. Reductiedeling (meiose)
3. Geslachtsceldeling (meiose)
4. Lichaamsceldeling (mitose)

Wat is waar over geslachtelijke voortplanting?

1. Organismen die hierbij ontstaan (nakomelingen) hebben telkens hetzelfde genotype
2. Dit moet altijd met hetzelfde geslacht zijn
3. Organismen die hierbij ontstaan (nakomelingen) hebben telkens een ander genotype)
4. Dit komt alleen bij mensen voor

Veredeling

• Kwekers ontwikkelen steeds nieuwe plantenrassen, dit heet veredelen.

• In de afbeelding hiernaast zie je de verschillende stappen van veredelen.

In de landbouw en veeteelt willen de telers en fokkers zo veel mogelijk gunstige eigenschappen in één nakomeling krijgen

Daarom passen ze kunstmatige selectie toe: 

de individuen met de meest gunstige eigenschappen worden met elkaar gekruist

Dit wordt veredeling genoemd

Kunnen planten zich alleen maar geslachtelijk voortplanten?

1. ja
2. nee

Na de bevruchting

Ongeslachtelijke voortplanting

• Dit is een vorm van voortplanting waarbij het nageslacht uit een deel van de "moeder" bestaat of uit een onbevruchte eicel.
• vormen van ongeslachtelijke voortplanting zijn:

           - Stekken

           - Weefselkweek

           - Knollen/bollen

Bij stekken groeit er uit een stuk van een plant weer een nieuwe plant.

Stekken

Knollen

Weefselkweek

Bij ongeslachtelijke voortplanting zijn geslachtscellen nodig.

1. Ja
2. Nee

Noem minimaal 2 van de 3 genoemde voorbeelden van ongeslachtelijke voortplanting.

• Ongeslachtelijke voortplanting vind plaats door gewone celdeling.
  
• Al het erfelijke materiaal wordt eerst gekopieerd en dan over twee dochtercellen verdeeld.
• De dochtercellen zijn dus identiek aan de moedercel.
• De nakomelingen hebben dus allemaal hetzelfde genotype (kloon)
• De nakomelingen kunnen wel een ander fenotype hebben door verschillende milieuomstandigheden

MUTATIES

Bij de celdeling kan DNA beschadigd raken. De informatie over de erfelijke eigenschappen is dan veranderd.

Dit heet een mutatie, er is dan 1 of meerdere genen gemuteerd.

Als deze mutatie te zien is in het fenotype dan noem je het organisme een mutant.

mutaties

Als een mutatie voorkomt in 1 lichaamscel heeft dat weinig invloed.

komt een mutatie voor in een geslachtscel heeft dit veel invloed.

Mutagene invloeden vergroten de kans op mutaties

Evaluatie

Je weet:

• het verschil tussen geslachtelijke en ongeslachtelijke   voortplanting 
• wat veredeling is en waarom dit wordt toegepast
• minimaal 3 manieren van ongeslachtelijke voortplanting te   noemen

Wiettelers willen het liefst alleen wiet met gunstige eigenschappen. Ze zullen daarom de planten met de meest gunstige eigenschappen met elkaar kruisen.
Wat is géén goed voorbeeld van zo'n eigenschap?

1. Snelle groei van de plant
2. Lange levensduur van de plant
3. De plant is gevoelig voor ziektes of vraat
4. De plant heeft veel zaadtopjes

Wat is een mutatie?

1. Een verandering in het DNA
2. Een plotselinge mutatie in het DNA
3. Een spontane verandering in het DNA
4. Een verandering in het fenotype

Wat heeft meer invloed? Een mutatie in een geslachtscel of een mutatie in een lichaamscel?

1. Geslachtscel
2. Lichaamscel
3. Beide evenveel

Hebben nakomelingen van ongeslachtelijke voortplanting hetzelfde genotype als de ouder?

1. Ja
2. Nee

Ongeslachtelijke voortplanting is ...

1. voortplanting door bevruchting
2. voortplanting zonder bevruchting

Wat zijn voorbeelden van ongeslachtelijke voortplanting?

1. Vruchten
2. Knollen, bollen, zaden
3. Knollen, bollen, uitlopers
4. Knollen, bollen, vruchten