6.1 De verwantschap tussen soorten 4V 2324

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H9: Erfelijkheid

H6: Soorten en populaties

Hoofdstuk 6

6.1 De verwantschap tussen soorten

6.2 Populaties

6.3 Soorten en hun omgeving

6.4 Relaties tussen soorten

6.5 Nieuwe en kwetsbare populaties

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 6.1 Verwantschap tussen soorten

Lesdoel 6.1

• Je kunt uitleggen wat de definitie van een soort is (en dat deze definitie niet waterdicht is)
• Je weet hoe de indeling van soorten tot stand komt
• Je snapt de wetenschappelijke naamgeving van soorten

Wat is een soort?

Individuen (die een overeenkomst hebben in uiterlijke kenmerken) die in staat zijn om vruchtbare nakomelingen te krijgen.

Uitzonderingen

• Soms ontstaan uit ongeslachtelijke voortplanting ook vruchtbare nakomelingen (bijv. wandelende takken)
• Soms ontstaan er hybrides (mix tussen twee soorten) die wél vruchtbaar zijn. Dit kan alleen bij nauwe verwantschap (zelfde geslacht).

-> dit maakt de definitie niet helemaal sluitend. DNA onderzoek kan dan uitsluitsel geven.

Hybriden

muilezel (♂ ezel ♀ paard), muildier (vice versa)

Hybriden

Killer bee (Europese and Afrikaanse bij), 

wel vruchtbaar

Hybriden

Mineola (mandarijn en grapefruit)

Hybriden

Romanesco

(bloemkool 

en broccoli)

Zangvogels - Wie hoort bij wie?

Wie hoort bij wie?

Carl Linnaeus (1707 – 1778)

Grondlegger taxonomie – wetenschappelijke indeling van soorten/ Binominale naamgeving/ Op uiterlijke kenmerken

Ordening

Alle organismen op aarde zijn ondergebracht in een systeem:

ordening. De ordening geeft ook verwantschap weer (zie H7).

Begint bij de vier rijken (planten, dieren, bacterien, schimmels).

Ordening - voorbeeld

Wat is de nederlandse naam van deze plant?

Wat is de soortnaam van de moderne mens?

Domeinen

Boven de verdeling in Rijken zit nog een verdeling in domeinen:

Archaea (celmembraan met enkele laag fosfolipiden)

Bacteriën (celmembraan met dubbele laag fosfolipiden)

Eukaryoten (celmembraan met dubbele laag fosfolipiden)

Ondersoorten/ rassen

Als er binnen een soort nog specifieke kenmerken gescheiden voorkomen dan worden er ondersoorten onderkend.

Ondersoorten worden aangeduid met een extra naam ná de soortaanduiding.

Bijvoorbeeld:

Phalacrocorax carbo novaehollandiae

- australie en nieuw-zeeland

Phalacrocorax carbo hanedae – japan

Ondersoorten/ rassen

Zangvogels - Wie hoort bij wie?

Wie hoort bij wie?

Maak een stamboom

Zangvogels - Wie hoort bij wie?

Gebruik DNA

Biologen gebruiken vaker DNA om tot een betrouwbare indeling van de soorten te komen.

Bijvoorbeeld gen voor hemoglobine.

Sommige geven muteren met een constante snelheid en kunnen als moleculaire klok worden gebruikt.

Lesdoel 6.1

• Je kunt uitleggen wat de definitie van een soort is (en dat deze definitie niet waterdicht is)
• Je weet hoe de indeling van soorten tot stand komt
• Je snapt de wetenschappelijke naamgeving van soorten

Examenvraag oefenen

In het Nederlandse zoete water komt, net zoals in de rest van Europa en Azië, de snoek, Esox lucius, voor. In de wateren van de Verenigde Staten en Canada komen de snoeksoorten Esox masquinongy en Esox niger voor en van Esox americanus de ondersoorten Esox americanus americanus en Esox americanus vermiculatus.

Omdat de snoek een geliefde sportvis is, heeft men in kwekerijen snoeken gekruist en de nakomelingen in viswater uitgezet. In gevangenschap zullen snoeken van dezelfde soort gemakkelijk nakomelingen krijgen. Men heeft ook geprobeerd exemplaren van verschillende snoeksoorten met elkaar te kruisen.

Tussen welke van de hierboven genoemde vier Noord-Amerikaanse snoeken is een kruising met zekerheid succesvol? Leg uit.

HUISWERK

In de online methode.

Maak de opdrachten van

6.1: Leerroute B