H10 evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

H10 Evolutie

Par. 1 Fossielen en hun ouderdom

Ik kan benoemen wat je uit fossielen 

kunt afleiden over uitgestorven dieren

insect in barnsteen

versteende varen

Kalkskeletjes

Welk fossiel is het oudste?

1. P
2. Q

Ouderdom bepalen

Met hulp van gidsfossielen kunnen wetenschappers aardlagen dateren. Welke fossielen zijn het best te gebruiken als gidsfossielen?

1. Van een soort die voor korte tijd in een bepaald gebied voorkomt.
2. Van een soort die voor korte tijd wijdverspreid voorkomt.
3. Van een soort die gedurende lange tijd in een bepaald gebied voorkomt.
4. Van een soort die gedurende lange tijd wijdverspreid voorkomt.

Absolute leeftijd bepalen

C14-methode

• Koolstof-isotoop uit dampkring
• Halveringstijd 5730 jaar
• ¹⁴C:¹²C bepaalt leeftijd

Elementen worden ingedeeld naar het aantal protonen in de atoomkern. En van alle elementen bestaan varianten met een verschillend aantal neutronen in de kern. Zo'n variant heet een isotoop.

Werken met halfwaardetijd

Radio actief verval van elementen: ¹⁴C    --->    ¹⁴N

                                                      M (oederelement)     D (ochterelement)

De helft van de ¹⁴C is vervallen tot ¹⁴N in 5730 jaar

Halfwaardetijd/halveringstijd = 5730 jaar --> 

leeftijd van fossiel

Werken met halfwaardetijd

Er is nogmaals een afname van de hoeveelheid ¹⁴C

Het fossiel is ongeveer 2x 5730 = 11460 jaar dood

Tot maximaal 60.000 jaar oud

De techniek van werken met het verval van 14C is afkomstig uit onderzoek naar de ouderdom van bepaalde fossielen. De halfwaardetijd van 14C is 5730 jaar. Over dit onderzoek worden twee uitspraken gedaan:
– Piet zegt dat met dit onderzoek de absolute ouderdom van een fossiel bepaald kan worden;
– Marie zegt dat dit onderzoek alleen werkt als het fossiel koolstofverbindingen bevat van het oorspronkelijke organisme.

Welke uitspraak is of welke uitspraken zijn juist?

1. Geen van beide uitspraken is juist.
2. Alleen de uitspraak van Piet is juist.
3. Alleen uitspraak van Marie is juist.
4. Beide uitspraken zijn juist.

wat kan je uit fossielen
afleiden over uitgestorven dieren?

DNA isolatie

Oefenen voor PO in TW2

Lees practicumvoorschrift op ELO: DNA isoleren uit kiwi

Stel een onderzoeksvraag op: check --> open vraag

Stel een hypothese op: is het toetsbaar?

DNA isolatie

Wat is de invloed van.....?

Wat is het effect van........?

Par 2. Het veranderen van soorten

Ik kan uitleggen hoe het komt dat een soort voortdurend verandert

Een nieuw allel

Er zijn verschillende mutaties. Welk type mutatie zie je hiernaast?

1. Genoommutatie
2. chromosoommutatie
3. puntmutatie

Wat is een logische naam voor deze puntmutatie?

1. vervangen
2. invoegen
3. verwijderen

Op welke kleur is de selectiedruk het hoogst?

1. Donkere konijn
2. Lichte konijn

Veranderingen in allelfrequenties

Natuurlijke selectie

wie is het beste 

aangepast?

phet.colorado.edu

Wat is het effect van deze selectie op de 

volgende generatie?

Seksuele selectie

voorkeur voor...

kunstmatige selectie

door de mens

Genetic drift

een verschuiving in allelfrequenties door een ramp

Wat is natuurlijke selectie?

1. Het verschijnsel dat individuen met ongunstige eigenschappen meer nakomelingen krijgen.
2. Het verschijnsel dat individuen met bepaalde gunstige eigenschappen minder nakomelingen krijgen.
3. Het verschijnsel dat individuen met bepaalde gunstige eigenschappen meer nakomelingen krijgen.

Het verschijnsel dat in kleine populaties door toeval grote verschuivingen in allelfrequenties kunnen optreden, is

1. genenpool
2. genetic drift
3. seksuele selectie
4. allelverschuiving

Par 3. Nieuwe soorten

Ik kan benoemen hoe biologen denken dat nieuwe soorten ontstaan

toepassing (Tamme vossen) is optioneel

Soorten (H7)

Organismen behoren tot hetzelfde soort:

• als ze zich samen kunnen voortplanten
• en de nakomelingen vruchtbaar zijn

De olifanten horen tot dezelfde soort.....

De honden horen tot dezelfde soort .......

1. olifanten wel honden wel
2. olifanten wel honden niet
3. olifanten niet honden wel
4. olifanten niet honden niet

Wetenschappelijke (latijnse) naam

Reproductieve isolatie

Reproductieve isolatie door ruimte

Wat is de beste uitleg betreft biodiversiteit? H7

1. is een maat voor het aantal verschillende soorten organismen dat in een gebied voorkomt. Hoe meer verschillende planten en dieren er zijn, hoe hoger de biodiversiteit.
2. Zijn alle leefgebieden in een ecosysteem samen.
3. Gaat over hoe dieren zich voortplanten en hoe zich ontwikkelen tot nieuwe soorten. Hoe meer nieuwe soorten, hoe hoger de biodiversiteit.
4. Hoe dieren zich aanpassen aan de omgeving, hoe beter ze zich aanpassen, hoe beter de biodiversiteit van dat dier.

eilandtheorie

VS -->

* voorspelt hoeveel soorten er op een eiland kunnen leven.

- groter eiland: meer ruimte en niches

- dichtbij vaste land: meer immigratie

Welk eiland meeste soorten?

Welke minste?

De grootste biodiversiteit is te vinden op een: ...

1. klein eiland dichtbij
2. groot eiland dichtbij
3. klein eiland ver weg
4. groot eland ver weg

Par 4. Het ontstaan en de ontwikkeling van het leven

Ik kan benoemen welke ideeen er zijn over het begin en verdere ontwikkeling van het leven

Schepping vs. evolutie

Schepping

Creationisme 

(verschillende 

stromingen) -->  

Een god heeft de 

aarde geschapen.

Hoe kijk jij tegen het ontstaan van het leven aan?

1. Schepping
2. Evolutie
3. Ergens tussenin
4. ik weet het niet

endosymbiose theorie

argumenten voor evolutie

homologe organen

Zelfde bouwplan --> gezamenlijke voorouder

geen argument voor evolutie

analoge organen

Ander bouwplan --> zelfde functie

Homologe organen hebben een overeenkomstige grondvorm door

1. overeenkomst in functie
2. genetische variatie
3. door verwantschap
4. genetic drift

Homologe organen hebben een overeenkomstige grondvorm door

1. overeenkomst in functie
2. genetische variatie
3. door verwantschap
4. genetic drift

Evolutionare stamboom

A = gemeenschap-

pelijke voorouder

van alle groepen in 

schema

Bij D --> splitsing in 

dieren met opponeerbare 

duimen en zonder deze 

eigenschap

Leren voor de toets

Begrippen kennis = stampen

Toepassen = oefenen

hoe?

1. oefentoetsen Noordhoff (in de methode)

2. examentraining (in de methode)

3. www.biologiepagina.nl 

4. Binas --> welke tabellen kan je gebruiken en snap ik wat er in staat?

tijdens toets

Binas mee --> geen aantekeningen geen post-its!

gewone rekenmachine is toegestaan

Lees de context (de situatie)

Zoek naar doe woorden (leg uit, verklaar, bereken)

Zoek naar puntwoorden --> herhalen/uitleggen in je antwoord?

Meerkeuze --> 1 antwoord mits in de vraag staat dat je meer antwoorden moet kiezen

forms.gle