Paragraaf 3.1 Organismen in hun omgeving

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

3.1 Organismen in hun omgeving

Paragraaf 3.1 Organismen leven samen

Startopdracht:

Wat is het verschil tussen levend, dood en levenloos? Bespreek in tweetallen. 

Levend, dood en levenloos

Levend: vertoont levenskenmerken

Dood: heeft levenskenmerken vertoond, maar nu niet meer.

Levenloos: heeft nooit geleefd.

Klopt de kop van dit krantenartikel?

Leerdoelen 3.1 les 1

- Je kunt beschrijven welke biotische en abiotische factoren invloed op organismen hebben.

- Je kunt beschrijven wat een ecosysteem is.

- Je kunt met voorbeelden uitleggen hoe planten zijn aangepast aan hun ecosysteem.

Factoren

Biotische factoren: Invloeden uit de levende natuur.

Abiotische factoren: Invloeden uit de levenloze natuur.

Alle biotische en abiotische factoren in een gebied samen, vormen een ecosysteem.

Biotische en abiotische factoren

Aanpassingen

Ieder organisme past bij het ecosysteem waarin hij leeft.

Een aanpassing is een eigenschap van een organisme, waardoor hij goed kan overleven in zijn ecosysteem.

Voorjaarsbloeiers en klimplanten

Aangepast aan het leven in donkere bossen.

Voorjaarsbloeiers: bloeien voordat er blad aan de bomen zit.

Klimplanten: groeit omhoog door middel van hechtworteltjes om voldoende licht te krijgen.

Wortelrozetten

Bladeren van deze planten liggen plat op de grond. 

Hierdoor groeien er onder de plant geen andere planten waardoor er voldoende water en mineralen voor de plant is.

Woestijnplanten

- Uitgebreid wortelstelsel aan de oppervlakte of juist hele diepe wortels

- Dikke bladeren en stengels waar water in wordt opgeslagen

Specifiek tegen verdamping: 

- kleine bladeren

- waslaagje op de bladeren

- haren of stekels

- huidmondjes liggen verzonken in het blad

Maken

Eerste 8 minuten in stilte

Zelf bestuderen/doorlezen: 3.1 

Maken: opdracht 

Klaar? Nakijken -> antwoorden staan op itslearning, daarna maken samenvatting of testjezelf 

Startopdracht:

Pak je laptop en log in op de LessonUp.

Klaar? Lees vast blz. 139 en 142.

Biotisch

Abiotisch

Wind

Lucht

Zuurstof

Water

Grond

Roofvijanden

Soort

genoten

Plant

Bacterie

Voedsel

Een voorbeeld van een biotische factor is:

1. Grondsoort
2. Hoeveelheid wind
3. Roofdieren
4. Temperatuur

Een voorbeeld van een abiotische factor is:

1. Hoeveelheid licht
2. Voeding
3. Concurrentie
4. Schuilplaats in een boom

Deze plant groeit voordat de bomen bladeren krijgen. Zo krijgen ze voldoende licht.

1. Klimplant
2. Voorjaarsbloeier
3. Plant met wortelrozet
4. Woestijnplant

Deze plant groeit omhoog met behulp van hechtwortels.

1. Klimplant
2. Voorjaarsbloeier
3. Plant met wortelrozet
4. Woestijnplant

Woestijnplanten gaan waterverlies tegen door:

1. Dunne grote bladeren zonder waslaag
2. Dikke kleine bladeren met waslaag

Druk van de vacuole op de celwand

Houdt teveel water vast - heeft voldoende water - heeft te weinig water

Leerdoelen 3.1 les 2

- Je kunt met voorbeelden uitleggen hoe dieren zijn aangepast aan een koude of hete omgeving.

Warm- en koudbloedige dieren

Koudbloedige dieren

Vissen, amfibieën, reptielen en alle ongewervelde dieren

Lichaam neemt de temperatuur van de omgeving aan. 

Warmbloedige dieren

Zoogdieren en vogels

Lichaam heeft een constante temperatuur.

Bescherming tegen de kou

Warmbloedige dieren hebben een constante lichaamstemperatuur, dus moeten zichzelf warmhouden. 

- isoleren (dikkere vacht, verenkleef of vetlaag)

- winterrust: voedselvoorraad verstoppen, wordt af en toe wakker

- winterslaap: aanleggen van reservevoorraad lichaamsvet, wordt niet wakker tijdens de winterperiode. 

Bescherming tegen hitte

- dunnere vacht, verenkleed of vetlaag

Extra: Warmte raak je kwijt via bloedvaten in de huid die de warmte afgeven aan de lucht

- hijgen (dieren met vacht of veren) -> hierdoor wordt de warmte uit de bloedvaten in de tong afgegeven aan de lucht

- contact met een koud oppervlak -> hierdoor geven ze de warmte aan het koude oppervlak

Aanpassingen

Koude omgeving:

kleine oren, behaarde voetzolen, dikke vetlaag en vacht/verenkleed, relatief groot lichaamsoppervlak

Warme omgeving:

grote oren, ''blote'' voetzolen, dunne vacht, relatief klein lichaamsoppervlak

Je kunt beschrijven hoe dieren zijn aangepast aan kou.

In de afbeelding zie je een shetlander met eromheen op de grond allemaal haar. 

Leg uit wat de functie is van dit haar en in welke tijd van het jaar deze foto is gemaakt. 

 

Afsluiting

Maken

Eerste 8 minuten in stilte

Zelf bestuderen/doorlezen: 3.1

Maken: opdracht 

Klaar? Nakijken -> antwoorden staan op itslearning, daarna maken samenvatting of testjezelf 

Startopdracht:

Lees blz. 142 en 143.

Leerdoelen 3.1 les 3

- Je kunt uitleggen hoe het gebit van dieren is aangepast aan hun voedsel.

- Je kunt uitleggen hoe de snavels van vogels zijn aangepast aan hun voedsel en hoe de poten van vogels zijn aangepast aan hun leefwijze.

Gebitten

planteneter (herbivoor): plooikiezen

vleeseter (carnivoor): knipkiezen

alleseter (omnivoor): knobbelkiezen

Gebitten

Je kan aan het gebit van een zoogdier zien wat ze eten.

1. richel (plooikiezen)  & snijtanden ==> planteneters

2. Knipkiezen & scherpe hoektanden ==> vleeseters

3. Knobbelkiezen & snijtanden ==> alleseters

Verschillende soorten snavels

Kegelsnavel hoef je niet te leren.

Verschillende soorten poten

1. = steltpoten

2. = grijppoten

3. = klimpoten

4. = zwempoten

Maken

Eerste 8 minuten in stilte

Zelf bestuderen/doorlezen: 3,1

Maken: opdracht 

Klaar? Nakijken -> antwoorden staan op itslearning, daarna maken samenvatting of testjezelf 

Hoe noem je het geheel van alle biotische en abiotische factoren in een bepaald gebied?

1. Ecosysteem
2. Ecologie
3. Abiotische factoren
4. Biotische factoren

Een haaksnavel is voor het eten van...

1. planten
2. zaden
3. vlees
4. insecten

Een planteneter heeft...

1. Knipkiezen en hoektanden
2. Plooikiezen en snijtanden
3. Knipkiezen en snijtanden
4. Plooikiezen en hoektanden

Vogels met steltpoten zijn...

1. Wad- en weidevogels
2. Vogels die langs de stam lopen
3. Roofvogels
4. Watervogels

Dieren in warme streken hebben:

1. Kleine oren, om hun warmte kwijt te raken
2. Grote oren, om hun warmte kwijt te raken