7.3 Het verhaal van de fossielen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

homologie

vorm van divergente evolutie

Zelfde bouw door een gemeenschappelijke voorouder en later een andere functie gekregen.

analogie

Andere voorouder en daardoor andere bouw, maar wel dezelfde functie

Wat weet je nog van 7.2? maak de vragen op de komende slides over 7.2

Herhaling

Twee uitspraken over het ontstaan van nieuwe soorten:
Katrien zegt: Er is sprake van twee nieuwe soorten als twee groepen organismen niet meer in staat zijn onderling voort te planten.
Marion zegt: Bij het ontstaan van nieuwe soorten is het vaak belangrijk dat een groep organismen geïsoleerd raakt van een andere groep soortgenoten.
Wie heeft gelijk?

1. Beide hebben gelijk
2. Geen van beide heeft gelijk
3. Alleen Katrien heeft gelijk
4. Alleen Marion heeft gelijk

Bij welke van onderstaande samenlevingsvormen is de kans het grootst dat er co-evolutie plaatsvindt?

1. Beide soorten hebben voordeel van elkaar
2. Ene heeft voordeel, ander geen nadeel
3. De ene parasiteert de andere
4. De een is predator, de ander prooi

Het ontstaan van nieuwe soorten door een barrière is

1. Sympatrische soortvorming
2. Parametrische soortvorming
3. Geometrische soortvorming
4. Allopatrische soortvorming

Wetenschappers onderscheiden allopatrische en sympatrische soortvorming. Bij welke vorm hoort de omschrijving?

Een vissoort in 1 meer splitst zich op in een groep die zich in het open water voortplant en een groep die zich op de bodem voortplant

1. Allopatrisch
2. Sympatrisch

Zet de begrippen bij de juiste beschrijving

Beschrijving	Begrip
Soortvorming door reproductieve isolatie vanwege verschillen in gedrag
Soortvorming door geologische barrière
Selectie op uiterlijke kenmerken door partner

Sympatrische soortvorming

Allopatrische soortvorming

Seksuele selectie

De evolutietheorie gaat ervan uit dat:

1. Door mutatie steeds nieuwe ......................... ontstaan. 

2. Als een organisme zich kan aanpassen aan zijn omgeving heeft hij een grotere ............................. Dit verschijnsel noemen we .........................

3. Door ......................... kunnen individuen van dezelfde soort steeds meer verschillen van elkaar, omdat ze in een andere omgeving leven. Hierdoor kunnen er uiteindelijk nieuwe ......................... ontstaan. Deze verschillende soorten kunnen zich uiteindelijk niet meer .......................... samen.

soorten

overlevingskans

natuurlijke selectie

isolatie

genotypen

voortplanten

De wetenschap die fossielen bestudeert noemen we:

1. Histologie
2. Paleontologie
3. Sedimentologie
4. Endocrionologie

Wat is geen fossiel?

1. Een pootafdruk van een dino in versteende modder
2. Schelp van een schelpdier met dikke laag kalk
3. Een eierschaal van een kip
4. Versteend bot van een mens

Welk organisme heeft de grootste kans te fossiliseren?

1. Een kwal in open zee
2. Een kwal vlak langs de kust
3. Een vis in open zee
4. Een vis vlak langs de kust

Over de evolutie van de vandaag nog levende inktvissen is nog maar weinig bekend. Paleontologen vinden weinig fossiele resten van inktvissen.
Licht toe dat fossiele resten van inktvissen nauwelijks bestaan.

Verstening

Verdroging

Lage temp.

Lage pH en O2

Barnsteen

Mineralen

Hoge druk

Veenmoeras

Naaldbomen

Zee

Woestijn

Tirol

Hoe bepaal je de leeftijd van een fossiel?

Onderzoek ouderdom

Bijvoorbeeld koolstof. Dit element komt in de natuur in verschillende vormen voor: ¹²C (veel) en ¹⁴C (heel weinig). 

14C is radioactief. Dit betekent dat het niet stabiel is en langzaam vervalt van 14C naar 14N (stabiel stikstof) waarbij straling vrijkomt.

Zolang een organisme leeft blijft de verhouding tussen 12C en 14C gelijk. Zodra het organisme sterft wordt de hoeveelheid 14C steeds minder en de verhouding tussen 12C en 14C verandert dus. Meet je de verhouding, dan kun je de ouderdom van een organisme vaststellen.

De halveringstijd van ¹⁴C is ongeveer 5700 jaar.

Let op!

De absolute dateringsmethode klopt alleen onder bepaalde voorwaarden!

Voorbeeld C14:
Fossiel met 25% oorspronkelijke C14
en halveringstijd 5730 jaar is hoe oud?

1. 5370 jaar
2. 11460 jaar
3. 17190 jaar
4. 22920 jaar

Tijdens hun leven nemen organismen het radioactieve koolstof-14 (14C) op. Na hun dood neemt de opgenomen hoeveelheid 14C door radioactief verval langzaam af. Na 5730 jaar is er nog de helft van de oorspronkelijke hoeveelheid over.
In een veenlijk meten medewerkers van het museum in Kopenhagen nog 82,5% van de hoeveelheid 14C die in levende organismen voorkomt.
Hoe oud is dit veenlijk ongeveer?

Stel dat de paleontoloog de ouderdom van de mammoet met de koolstof-14 methode heeft bepaald op 20 000 jaar. In de mammoet zit per kg vlees nog x pg (10-12 gram) radioactief koolstof.
De halveringstijd van radioactieve koolstof is ongeveer 5730 jaar.
Hoeveel picogram radioactieve koolstof per kg bevatte het vlees van de mammoet toen deze stierf?

Nadat een organisme is gestorven, neemt de hoeveelheid C14...

1. toe
2. af

Organismen met overeenkomstige ... structuren hebben een recente gemeenschappelijk voorouder

1. Homologe
2. Analoge