This lesson contains 32 slides, with text slides and 1 video.
Items in this lesson
Middeleeuwen
500-1500
Achtergrond
Slide 1 - Slide
Bestuur
Franken namen de macht over van de Romeinen
- Karel de Grote
- Feodale stelsel
Slide 2 - Slide
Cultuur
Drie periodes:
- Vroege middeleeuwenv(500-1000)
theocentrisch en ridderlijk, alles was gericht op adel of kerk
- Hoge middeleeuwen (1000-1300)
ontstaan eerste steden, ontwikkeling burgers, start literatuurgeschiedenis
- Late middeleeuwen (1300-1500)
burgerlijk
Slide 3 - Slide
Beeldende kunst en muziek
- Kunst diende om mens te wijzen op het goddelijke en de vergankelijkheid van het leven.
Romaans en gothisch
Eerste kenmerk: theocentrisch; kathedralen en kerken
Tweede kenmerk: ridderlijk; kastelen, uitbeelden dappere ridders
Derde kenmerk: burgerlijk; gotische stadhuizen, gildehuizen en portretten
Muziek: Gregoriaans, eenstemmig, later ook meerstemmig
Slide 4 - Slide
gregoriaanse muziek
https://www.youtube.com/watch?v=VcT4jjwmD3k
Slide 5 - Slide
Literatuur en taal
Tot eind 1000 (elfde eeuw) alles in Latijn.
Latijn was de taal van de geleerden en de priesters.
Literatuur in de volkstaal werd mondeling overgeleverd.
Eind elfde eeuw werd er ook in volkstaal geschreven: start literatuurgeschiedenis!
Slide 6 - Slide
Literatuur en taal
Nederlandse taal in ontwikkeling ± 1075
'Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, wat unbidan we nu?' is een van de bekendste zinnen uit de Nederlandse taal- en literatuurgeschiedenis.
Het betekent: 'Alle vogels zijn al aan het nestelen, behalve ik en jij. Waar wachten we nog op?'
Slide 7 - Slide
Genres
Literatuur was ridderlijk en theocentrisch en gericht op adel
Genres: ridderromans en heiligenlevens
Eind dertiende eeuw werd literatuur ook didactisch en gericht op burgerij.
Jacob van Maerlant: 13e eeuw dichter, schrijver
Slide 8 - Slide
Doel van literatuur
Literatuur was niet om te lezen maar om te luisteren: orale traditie.
Troubadours: schrijvers
Jongleurs en minstrelen: voordragers
Kenmerken: rijm, veel herhalingen, vaste combinaties
Elk boek was met de hand geschreven, op bestelling
Miniaturen, vooral bij de initialen
Der Nature bloeme
Slide 10 - Slide
Orale traditie
Door de mondelinge overlevering en het kopiëren
ontstaan meerdere versies van hetzelfde verhaal.
Jongleurs/minstrelen veranderden zelf het verhaal.
Monniken vergaten delen of voegden zelf stukken toe.
(De jongleurs van de literatuur waren oorspronkelijk Franse zangers en voordrachtkunstenaars die met hun heldenliederen rondreisden, van markt tot markt of van kasteel naar kasteel.)
Slide 11 - Slide
Boekdrukkunst
Aan het eind van de middeleeuwen wordt de boekdrukkunst uitgevonden.
Boeken werden hierdoor goedkoper en bereikbaar voor een groter publiek.
Poëzie werd omgezet in proza, want het hoefde niet meer allemaal onthouden te worden.
Slide 12 - Slide
Gemeenschapskunst
In de middeleeuwen behoorde kunst, en dus ook boeken, tot de gemeenschap. Je was onderdeel van een groep en talent was een gave van god, niet een eigen verdienste.
Plagiaat bestond niet, kunst werd juist mooi gevonden als het op andere werken leek
Slide 13 - Slide
Taal
Diets was de overkoepelende term voor de verschillende gesproken dialecten.
Middelnederlands is hetzelfde als Diets.
Geen uniforme spelling.
Slide 14 - Slide
Ridderromans
Twee soorten:
Frankische romans of Karelromans
Hoofse romans
Slide 15 - Slide
Karelromans/ Frankische romans
Ook wel vóórhoofse romans genoemd of chanson de geste .
- Spelen zich af rond Karel de Grote (epische concentratie)
-ridderidealen zijn kracht en moed
- onderwerpen hebben te maken met oorlogen en feodale trouw
- vrouw speelt ondergeschikte rol
Slide 16 - Slide
Hoofse roman
- ridder is een ontwikkeld en verfijnd mens
- idealen zijn hulpvaardigheid, rechtvaardigheid en hoffelijkheid
- gevechten en oorlogen zijn niet meer de belangrijkste onderwerpen, maar opkomen voor verdrukten, het redden van jonkvrouwen en het opsporen van geheimzinnige voorwerpen
Slide 17 - Slide
Hoofse roman
Er zijn drie soorten hoofse romans:
- de klassieke roman
- de oosterse roman
- de Keltische roman
Slide 18 - Slide
de klassieke roman
oude Griekse en Romeinse verhalen worden verplaatst naar de middeleeuwse cultuur
voorbeeld: Eneas van Hendrik van Veldeke over de Trojaanse held Eneas
Slide 19 - Slide
oosterse roman
ontstaan onder invloed van de kruistochten
de Arabische cultuur werd omgevorm naar een christelijke cultuur, alleen de uiterlijkheden zorgden voor een oosters tintje
bijvoorbeeld Floris en Blanchefleur
Slide 20 - Slide
Keltische roman
hierin wordt stof uit de Keltische cultuur verwerkt. Speelt daardoor vooral in Groot-Brittanië.
Ook weer te verdelen in drie soorten:
- Arthurromans
- romans over Tristan en Isolde (hl, blz. 23)
- Graalromans
Slide 21 - Slide
Arthurroman
- Gaat over koning Arthur en zijn ridders van de ronde tafel
- historische kern is onduidelijk, heeft koning Arthur echt bestaan?
- de ridders gaan bijna altijd op queeste
Slide 22 - Slide
Tristan en Isolde
gedwarsboomde liefde tussen Tristan en Isolde
(vergelijk ook Romeo en Juliette)
Slide 23 - Slide
Lied in de middeleeuwen
- mondeling overgeleverd, pas later opgeschreven
Twee belangrijke genres:
- ballade
- elegie
Slide 24 - Slide
Ballade
- verhaal wordt sprongsgewijs verteld
- gebeurtenissen worden afgewisseld met dialogen
- veel herhalingen
- sfeer is ernstig en somber
- onderwerpen zijn ontleend aan sprookjes, sagen of ridderverhalen
Slide 25 - Slide
elegie
klaagzang
- lyrisch gedicht met gevoelens van smart en wanhoop
Slide 26 - Slide
toneel in de middeleeuwen
In de vroege middeleeuwen is toneel onder inlvoed van de kerk verdwenen, pas in de 14e eeuw worden er weeer toneelstukken geschreven.
Slide 27 - Slide
Van den vos Reynaerde
Geschreven door Willem
Heeft ook een werk geschreven dat Madocke heet, geschreven. Dit boek is niet bewaard gebleven.
Slide 28 - Slide
Slide 29 - Slide
Slide 30 - Video
Satire
Bepaalde verschijnselen worden belachelijk gemaakt:
adel wordt vergeleken met een dierengemeenschap. Deze dieren worden belachelijk gemaakt met slechte eigenschappen.