wk 13

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Deze les maak je op maandag 23 maart

slide 1 t/m 5

Vorige les heb je geleerd...

...hoe periode 3 eruit ziet.

...wat voor type lezer je bent.

Deze les ga je leren...

...om een opsporingsbericht te schrijven.

Aan de slag!

Deze les werk je verder aan je opsporingsbericht van Saskia Ehlvest.

• Je filmpje duurt ongeveer 3 minuten.
• Je moet in ieder geval de informatie verwerken die in het boek staat. Andere zaken die je nodig hebt voor je bericht mag je zelf bedenken en aanvullen.
• Je levert je autocue + filmpje vandaag in (23:59).
• Zet je filmpje (privé) op YouTube of verstuur het naar [e-mail] via WeTransfer. De autocue kun je inleveren via Opdrachten op Magister.

Succes!

Einde van deze les

Deze les maak je op donderdag 26 maart

slide 6 t/m 27

Vorige les heb je geleerd...

...om een opsporingsbericht te schrijven.

Deze les ga je...

...een aantal literaire begrippen leren/herhalen die te maken hebben met de titel, de tijd en ruimte, de personages en het begin van een verhaal.
...deze begrippen toepassen op Het gouden ei.

Aan de slag!

Neem nu eerst de theorie door op slide 10 t/m 20

De theorie gaat over:

• Verhaalbegin
• Tijd
• Ruimte
  
• Personages
  
• Verklaringen voor de titel
  

Verhaalbegin - blok 4, blz. 208

Inleidend begin De schrijver geeft eerst een beeld van de personages en hun situatie. 

Midden in de gebeurtenissen De schrijver valt met de deur in huis (geen inleiding). Later krijg je aanwijzingen over de personages en hun situatie. 

Proloog Een apart hoofdstuk vooraf aan het eerste hoofdstuk. Er wordt al iets verteld over de afloop. Aan het einde begrijp je pas wat hier wordt verteld. Dit wekt extra spanning op. 

Tijd – blok 4, blz. 158/159

Chronologische vertelvolgorde De gebeurtenissen in een verhaal worden verteld in de volgorde waarin ze hebben plaatsgevonden.

Hierbij kunnen verwijzingen voorkomen naar dingen die eerder of later in het verhaal gebeuren. De vertelvolgorde wordt daarmee niet onderbroken.

Niet-chronologische vertelvolgorde De gebeurtenissen in een verhaal worden niet verteld in de volgorde waarin ze hebben plaatsgevonden.

Tijd - blok 4 – blz. 205

Vertelde tijd De tijd die voorbijgaat in een verhaal.

Verteltijd De tijd uitgedrukt in woorden of pagina’s, die gebruikt wordt om het verhaal te vertellen.

Verteltempo Het tempo waarin wordt verteld. 

Tijd- blok 4 – blz. 204

Versnelling De vertelde tijd is lang en de verteltijd is kort. Een langere periode wordt verteld in weinig woorden. 

Vertraging De vertelde tijd is kort en de verteltijd lang. Een korte periode wordt verteld in veel woorden. 

Tijdsprong De schrijver slaat periodes over.  

Ruimte – blok 4, blz. 158/159

Setting De setting herken je aan de tijd en ruimte waarin het zich afspeelt.

Ruimte 

• Alles wat te maken heeft met plaatsen. Een land, stad, dorp, een huis, een kamer, een straat, een gebouw, een planeet. 
• De ruimte kan bestaan, maar ook niet bestaan, herkenbaar zijn of niet  herkenbaar.
• De ruimte kan een bepaalde sfeer oproepen, bijvoorbeeld spanning.
• Ook kan de ruimte het verhaal verduidelijken.

Personages – blok 3, blz. 111/112

Hoofdpersoon Dit is de belangrijkste persoon (soms meer dan 1). Van een hoofdpersoon kom je het meeste te weten (gevoelens en gedachten), het grootste deel van het verhaal ‘beleef’ je door zijn/haar ogen. Hij/zij heeft vaak een belangrijk probleem of een opdracht. 

Bijpersonen Deze personen zijn minder belangrijk en je komt over hen minder te weten. Je leert hen minder goed kennen.

Personages – blok 3, blz. 111/112

Relaties tussen personages (kunnen veranderen in het verhaal)

Helpers Bijfiguren die de hoofdpersoon helpen om zijn doel te bereiken.

Tegenstanders Bijfiguren die de hoofdpersoon tegenwerken.

Beschrijving van een personage

• Uiterlijk en karaktereigenschappen
• Kenmerken: geslacht, leeftijd, achtergrond

Personages - blok 3, blz. 111/112

Personages leren kennen

Je kunt personages op verschillene manieren leren kennen.

Direct De informatie over de personages wordt letterlijk in de tekst verwerkt.

Indirect Je moet de informatie zelf afleiden uit wat personages doen, zeggen, denken of uit wat anderen over hem zeggen of denken.

Personages - blok 3, blz. 111/112

Ontwikkeling In een verhaal maken personages een ontwikkeling door. Ze worden ouder, volwassen. Ze veranderen van karakter, van gedrag. Ze komen tot inzichten, verwerken wat ze hebben meegemaakt.

Mening over personages Heb je sympathie of juist geen sympathie voor het personage? Kun jij je wel of niet vinden in hun gedrag, keuzes, daden, opvattingen?

Enkele karaktereigenschappen

Titelverklaring (staat niet in Op Niveau)

De titel verklaren Uitleggen hoe de titel bij het boek past.

Letterlijk/figuurlijk Een titel kun je letterlijke en/of figuurlijk uitleggen. 

Thema, persoon, plaats, gebeurtenis De titel heeft vaak iets met het thema (onderwerp) te maken. De titel kan ook naar een persoon, plaats of gebeurtenis wijzen.

Aan de slag!

Je hebt hoofdstuk 1 gelezen.

Maak de opdrachten op de volgende slides.

Gebruik hierbij steeds de theorie op slide 10 t/m 20

Door middel van de opdrachten bereid jij je voor op de toets. Het is dus verstandig om deze steeds serieus te maken.

1. Leg uit hoe de titel tot nu toe past bij het verhaal.

2. Wat kun je vertellen over het verhaalbegin van Het gouden ei?

3. Waar (ruimte) speelt het verhaal zich tot nu toe af?
Geef per ruimte aan waarom deze wel/niet belangrijk is. voor het verhaal.

4. Wie is/zijn de hoofdpersonen in Het gouden ei? Wat kun je tot nu toe over hem/haar/hen vertellen?

5. Wie zijn tot nu toe de bijpersonen in Het gouden ei? Wat kun je over hun rol vertellen?

Einde van de les

Deze les maak je op vrijdag 27 maart

slide 28 t/m 48

Vorige les heb je geleerd...

...om een aantal literaire begrippen die te maken hebben met de titel, de tijd en ruimte, de personages en het begin van een verhaal toe te passen op Het gouden ei.

Deze les ga je...

...de vier perspectieven herhalen.

...leren wat het effect van een verandering van perspectief kan zijn.

Wat is er met Saskia gebeurd?

Hoe wordt het verhaal verteld?

Een perspectief geeft aan hoe een verhaal wordt verteld.

We kunnen vier soorten perspectieven onderscheiden:

- Ik-perspectief: vanuit de ik-persoon (in het hoofd)

- Personaal perspectief: vanuit de hij/zij-persoon (in het hoofd)

- Auctoriaal (alwetend) perspectief: helikopterview (de schrijver weet alles van iedereen en levert soms ook commentaar)

- Wisselend perspectief: er wordt afgewisseld tussen de verschillende perspectieven. Er wordt bijvoorbeeld afgewisseld tussen twee hoofdpersonages die elk hoofdstuk vanuit hun eigen ik-perspectief de gebeurtenissen beschrijven.

Ik-perspectief

• Je ziet alles door de ogen van de verteller
• Geschreven in de ik-vorm
• Leert de ik-persoon heel goed kennen
• Komt niet te weten wat andere personages voelen of denken

Ik-perspectief

Een ijskoude rilling was langs mijn ruggengraat omhoog gekropen. Op de gastenlijst komen voor het Feest is moeilijker dan geblinddoekt je rijexamen halen. Het verhaal gaat dat ze je van tevoren screenen, al heeft niemand een idee wie die ‘ze’ zijn en hoe dat screenen in zijn werk gaat. Hadden ze me de afgelopen weken in de gaten gehouden? Was ik al die tijd zonder dat ik het doorhad bekeken en afgeluisterd?
                                                (Uit: Zes seconden – Daniëlle Bakhuis)

Personaal perspectief

• Je ziet alles door de ogen van één persoon
• Geschreven in de hij- of zij-vorm
• Leert de hoofdpersoon goed kennen

Personaal perspectief

Gieles probeerde zich een schuddende aarde voor te stellen. Een schuddend dak was hem niet vreemd. Als ‘s nachts zware vrachtkisten opstegen, bonkte het dak als een oude centrifuge. Gieles zapte weg van de aardbeving naar Animal Planet. Een vlooiende bonobo en haar jong zaten onder een boom. Zijn vriend Toon vertoonde overeenkomsten met apen.
                                           (Uit: Glijvlucht – Anne-Gine Goemans)

Alwetend perspectief

• De verteller is iemand die alles weet van alle personages
• Geschreven in de hij- en zij-vorm
• Komt te weten wat alle personages zien, horen, voelen en denken

• Verteller weet wat er is gebeurd en wat nog gaat gebeuren

Alwetend perspectief

Het was nog donker, toen in de vroege morgen van de tweeëntwintigste december 1946 in onze stad, op de eerste verdieping van het huis Schilderskade 66, de held van deze geschiedenis, Frits van Egters, ontwaakte.
                                                                (Uit: De avonden – Gerard Reve)

Wisselend perspectief

• Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van verschillende personages
• Je ziet dezelfde gebeurtenissen vanuit verschillende invalshoeken
• Kan gebruik worden gemaakt van de ik-vertelsituatie (meerdere ik-figuren, meervoudige ik-vertelsituatie) of van de personale vertelsituatie (meerdere hij- of zij-figuren, meervoudige personale vertelsituatie)

Meervoudig perspectief

Hoofdstuk 1: Ik had deze vakantie moeten afzeggen. Sinds ik ben opgestaan, heb ik al het gevoel dat ik moet huilen. 

Hoofdstuk 2: Denkt Lilly nou echt dat ik haar niet zie janken? Wat een muts. Geïrriteerd wend ik me van haar af.

Hoofdstuk 3: ‘Anouk.’ Iemand fluistert mijn naam. Waar ben ik? Het is nacht. En donker. Maar aan de grillige zwarte schaduwen om me heen kan ik zien dat ik in een bos ben.

                                                             (Uit: Shock – Mel Wallis de Vries)

'Ik liep naar het lokaal toe. Ik wist toen al dat ik een 8 voor de toets zou gaan halen, zo goed had ik geleerd.'

1. ik-perspectief
2. personaal perspectief
3. alwetend perspectief
4. meervoudig perspectief

Welke is onjuist?
Een personaal perspectief...

1. is onbetrouwbaar
2. heeft een verteller die afwezig is in het verhaal
3. vertelt vanuit hij/zij
4. staat in de ik-vorm

Opdracht: perspectief

Het Gouden Ei is geschreven in de hij/zij-vorm. In deze opdracht herschrijf je een fragment van de hij/zij-vorm naar de ik-vorm. Het is misschien nodig dat je kleine gebeurtenissen verandert, weglaat of er iets bij verzint. Zorg ervoor dat jouw tekst ongeveer net zo lang is als het gekozen fragment.

Opdracht: perspectief

Maak een keuze uit de volgende fragmenten:

1. Bovenaan een [...] wieltjes voortrok blz. 8-9   (in de pdf blz. 3-4) 
2. Had ze [...] onbeheerd stond blz. 14-15        (in de pdf blz. 8) 
3. De Fransen […] niet zwemmen! blz. 30-31   (in de pdf blz. 17) 

Schrijf je fragment op de volgende slide.

Maak een keuze uit de volgende fragmenten:
1. Bovenaan een [...] wieltjes voortrok blz. 8-9 (in de pdf blz. 3-4)
2. Had ze [...] onbeheerd stond blz. 14-15 (in de pdf blz. 8)
3. De Fransen […] niet zwemmen! blz. 30-31 (in de pdf blz. 17)

a. Wat verandert er als je de hij/zij-vorm in de ik-vorm verandert?
b. Beleef je het verhaal nu op een andere manier? Misschien kun je je beter inleven, of juist niet?
c. Wordt het verhaal spannender of juist niet?
Geef zo nauwkeurig mogelijk antwoord.

Lesdoelen:
Ik weet welke vier perspectieven er zijn.

1. Ja
2. Nee

Lesdoelen:
Ik weet wat een verschil in perspectief voor effect kan hebben voor het verhaal en op de lezer.

1. Ja
2. Nee

Einde van deze les