Het gouden ei Les 5: Perspectief

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Deze les maak je op vrijdag 3 april

slide 1 t/m 22

Vorige les heb je geleerd...

...om een aantal literaire begrippen die te maken hebben met de titel, de tijd en ruimte, de personages en het begin van een verhaal toe te passen op Het gouden ei.

Deze les ga je...

...de vier perspectieven herhalen.

...leren wat het effect van een verandering van perspectief kan zijn.

Wat is er met Saskia gebeurd?

Hoe wordt het verhaal verteld?

Een perspectief geeft aan hoe een verhaal wordt verteld.

We kunnen vier soorten perspectieven onderscheiden:

- Ik-perspectief: vanuit de ik-persoon (in het hoofd)

- Personaal perspectief: vanuit de hij/zij-persoon (in het hoofd)

- Auctoriaal (alwetend) perspectief: helikopterview (de schrijver weet alles van iedereen en levert soms ook commentaar)

- Wisselend perspectief: er wordt afgewisseld tussen de verschillende perspectieven. Er wordt bijvoorbeeld afgewisseld tussen twee hoofdpersonages die elk hoofdstuk vanuit hun eigen ik-perspectief de gebeurtenissen beschrijven.

Ik-perspectief

• Je ziet alles door de ogen van de verteller
• Geschreven in de ik-vorm
• Leert de ik-persoon heel goed kennen
• Komt niet te weten wat andere personages voelen of denken

Ik-perspectief

Een ijskoude rilling was langs mijn ruggengraat omhoog gekropen. Op de gastenlijst komen voor het Feest is moeilijker dan geblinddoekt je rijexamen halen. Het verhaal gaat dat ze je van tevoren screenen, al heeft niemand een idee wie die ‘ze’ zijn en hoe dat screenen in zijn werk gaat. Hadden ze me de afgelopen weken in de gaten gehouden? Was ik al die tijd zonder dat ik het doorhad bekeken en afgeluisterd?
                                                (Uit: Zes seconden – Daniëlle Bakhuis)

Personaal perspectief

• Je ziet alles door de ogen van één persoon
• Geschreven in de hij- of zij-vorm
• Leert de hoofdpersoon goed kennen

Personaal perspectief

Gieles probeerde zich een schuddende aarde voor te stellen. Een schuddend dak was hem niet vreemd. Als ‘s nachts zware vrachtkisten opstegen, bonkte het dak als een oude centrifuge. Gieles zapte weg van de aardbeving naar Animal Planet. Een vlooiende bonobo en haar jong zaten onder een boom. Zijn vriend Toon vertoonde overeenkomsten met apen.
                                           (Uit: Glijvlucht – Anne-Gine Goemans)

Alwetend perspectief

• De verteller is iemand die alles weet van alle personages
• Geschreven in de hij- en zij-vorm
• Komt te weten wat alle personages zien, horen, voelen en denken

• Verteller weet wat er is gebeurd en wat nog gaat gebeuren

Alwetend perspectief

Het was nog donker, toen in de vroege morgen van de tweeëntwintigste december 1946 in onze stad, op de eerste verdieping van het huis Schilderskade 66, de held van deze geschiedenis, Frits van Egters, ontwaakte.
                                                                (Uit: De avonden – Gerard Reve)

Wisselend perspectief

• Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van verschillende personages
• Je ziet dezelfde gebeurtenissen vanuit verschillende invalshoeken
• Kan gebruik worden gemaakt van de ik-vertelsituatie (meerdere ik-figuren, meervoudige ik-vertelsituatie) of van de personale vertelsituatie (meerdere hij- of zij-figuren, meervoudige personale vertelsituatie)

Meervoudig perspectief

Hoofdstuk 1: Ik had deze vakantie moeten afzeggen. Sinds ik ben opgestaan, heb ik al het gevoel dat ik moet huilen. 

Hoofdstuk 2: Denkt Lilly nou echt dat ik haar niet zie janken? Wat een muts. Geïrriteerd wend ik me van haar af.

Hoofdstuk 3: ‘Anouk.’ Iemand fluistert mijn naam. Waar ben ik? Het is nacht. En donker. Maar aan de grillige zwarte schaduwen om me heen kan ik zien dat ik in een bos ben.

                                                             (Uit: Shock – Mel Wallis de Vries)

'Ik liep naar het lokaal toe. Ik wist toen al dat ik een 8 voor de toets zou gaan halen, zo goed had ik geleerd.'

1. ik-perspectief
2. personaal perspectief
3. alwetend perspectief
4. meervoudig perspectief

Welke is onjuist?
Een personaal perspectief...

1. is onbetrouwbaar
2. heeft een verteller die afwezig is in het verhaal
3. vertelt vanuit hij/zij
4. staat in de ik-vorm

Opdracht: perspectief

Het Gouden Ei is geschreven in de hij/zij-vorm. In deze opdracht herschrijf je een fragment van de hij/zij-vorm naar de ik-vorm. Het is misschien nodig dat je kleine gebeurtenissen verandert, weglaat of er iets bij verzint. Zorg ervoor dat jouw tekst ongeveer net zo lang is als het gekozen fragment.

Opdracht: perspectief

Maak een keuze uit de volgende fragmenten:

1. Bovenaan een [...] wieltjes voortrok blz. 8-9   (in de pdf blz. 3-4) 
2. Had ze [...] onbeheerd stond blz. 14-15        (in de pdf blz. 8) 
3. De Fransen […] niet zwemmen! blz. 30-31   (in de pdf blz. 17) 

Schrijf je fragment op de volgende slide.

Maak een keuze uit de volgende fragmenten:
1. Bovenaan een [...] wieltjes voortrok blz. 8-9 (in de pdf blz. 3-4)
2. Had ze [...] onbeheerd stond blz. 14-15 (in de pdf blz. 8)
3. De Fransen […] niet zwemmen! blz. 30-31 (in de pdf blz. 17)

a. Wat verandert er als je de hij/zij-vorm in de ik-vorm verandert?
b. Beleef je het verhaal nu op een andere manier? Misschien kun je je beter inleven, of juist niet?
c. Wordt het verhaal spannender of juist niet?
Geef zo nauwkeurig mogelijk antwoord.

Lesdoelen:
Ik weet welke vier perspectieven er zijn.

1. Ja
2. Nee

Lesdoelen:
Ik weet wat een verschil in perspectief voor effect kan hebben voor het verhaal en op de lezer.

1. Ja
2. Nee

Einde van deze les