2.4 Nederland voor de oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

2.4 Nederland voor de oorlog

A-tekst
Een verzuilde samenleving

Lesvolgorde

• Herhaling
• 2.4 lessonup
  

Lesdoelen

• Weten dat jaren twinig tijden zijn van welvaart
• Dat er verzuiling plaatsvond
• Hoe de crisisjaren verliepen
• Wat de crisisaanpak van Colijn was
• Extreme partijen (NSB en CPN)
  

Wat is de dolkstootlegende?

Herhaling: Hoe kwam Hitler aan de macht in Duitsland?

Noem een voorbeeld van
propaganda in Duitsland onder Hitler.

Noem een voorbeeld van indoctrinatie

Toegenomen welvaart

• In de jaren twintig ging het goed in Nederland.

• Door verwoestingen in buitenland was er veel vraag naar Nederlandse producten (veel export)

• 1919-1929 nauwelijks werkloosheid

• Groeiende welvaart

• Werktijd beperkt (8,5 urige werkdag en zaterdagmiddag vrij).

• Nog niet veel auto's, zoals in de VS

De Uiver 1934 Londen-Melbourne

Confessionele meerderheid

• Tijdens interbellum Nederland geregeerd door confessionele partijen.

• Door Algemeen kiesrecht hadden confessionelen absolute meerderheid (katholieke en protestantse partijen)

• In sommige kabinetten zaten een aantal liberalen
• Confessionelen maakten zich zorgen over toegenomen welvaart (verlokkingen).
  

Confessionele meerderheid

• Door industrialisatie steeds meer mensen in de steden.
• Winkels met verlokkingen (lingerie).
• Jazzmuziek en dansen

Confessionele meerderheid

• Meeste Nederlanders bleven gewoon christen
• Verzuilde maatschappij
• Katholieken Mariabeeld en kruis aan de muur
• Protestanten stichtelijke wandteksten en harmonium (speelden en zongen vrome gezangen)
  

De verzuiling

Liberalen Algemene zuil

• Liberalen noemden hun organisaties neutraal, ze wilden de verzuiling niet.
• Maar doordat ander bevolkingsgroepen zich aansloten bij de andere zuilen, werden zij ook een zuil
  

De vier zuilen te horen op de radio

AVRO, KRO, NCRV en VARA de omroepen van de vier zuilen kregen evenveel zendtijd.
AVRO (liberale omroep)
KRO (Katholieke Radio Vereniging)
NCRV (Nederlandse Christelijke Radio Vereniging)
VARA (Vereniging Arbeiders Radio Amateurs, de socialisten)

Verzuiling

bron na de 

2e Wereldoorlog

De grote depressie in Nederland

De grote depressie in Nederland

• Na de beurskrach in 1929 ging het ook in Nederland mis.
• Landbouw werd eerst getroffen.
• Daarna werd de industrie getroffen.
• 1929-1932 Productie industrie halveerde
• Bedrijfsluitingen en massa-ontslagen
• Werklozen zeer lage uitkering, net genoeg om van te leven.
• Strenge controle, lang in de rij staan voor stempel
  

Hendrik Colijn

• 1933 diepst van de crisis Colijn komt aan de macht.
• Colijn topondernemer en voormalig beroepsmilitair.
• Wil huishoudboekje op orde houden
• Overheid moest niet meer uitgeven dan er binnenkwam (bezuinigen)
  
• Aanpassingspolitiek: bevolking moest zich aanpassen aan de teruglopende economie.
  

Pijnlijke bezuinigingen

• 1934 Ambtenarensalarissen, lerarensalarissen en werkloosheidsuitkeringen met 11% verlaagd.
• Gevolg rellen in de Jordaan in Amsterdam, er vielen doden
  
• Leiders van kleine linkse partijen kregen de schuld
• Colijn had gezag met harde hand hersteld
  

Nederland blijft achter

• In andere landen herstelde de economie zich enigzins.

• In Nederland bleef het bergafwaarts gaan.

• 1936 zijn 525.000 mensen in Nederland werkloos 1/3 van de beroepsbevolking.
• Colijn liet in 1936 de Gouden Standaard los, met deze maatregel steeg de export van Nederland.
• Colijn kreeg hiervoor de lof
  

. Hij had als sterke leider het 'schip van de staat' veilig door de crisis geloodst'

Democratie onder druk

• Nederland kreeg tijdens de crisis te maken met extreem rechtse partijen.
• 1931 Mussert richt NSB (Nationaal Socialistische Beweging) op
• Mussert dacht dat hij de staat als een ingenieur kon leiden. Daadkrachtig bestuur was Nederland nodig.
• Mussert liet zich leider noemen.
  

 Hij bewonderde Mussolini die zich duce liet noemen.
NSB richtte partijleger W.A. op

NSB blijft kleine partij in verzuild land

• Verkiezingen 1937 NSB kreeg maar 4% van de stemmen
• Extreem links, de communisten (CPN) kregen maar 3% van de stemmen.
• Totalitaire partijen deden het slecht in Nederland. Dit kwam door de verzuiling en doordat Nederland niet geleden had onder de 1e Wereldoorlog.  Uitstraling van Colijn als sterke leider gaf Nederlanders ook veilig gevoel
  

Welke vier zuilen waren er in Nederland?

Waarom bleven de NSB en de CPN kleine partijen in Nederland tijdens de crisis? Noem drie redenen.

Was de aanpassingspolitiek gunstig of ongunstig voor de werkgelegenheid? Leg je antwoord uit.

Welk gevolg had het handhaven van de Gouden Standaard voor de economie van Nederland?

Noem twee redenen waarom veel mensen op Colijn stemden in de jaren dertig.