voeding 5 havo

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema:

Vertering

Vertering

In voedingsmiddelen zitten voedingsstoffen (6).

Voedingsstoffen zijn bouwstoffen en sommigen ook brandstoffen (of andere functies).

Eten heeft weinig zin zonder vertering.

Vertering

BINAS 82 E

Laat vertering zien: 

substraat 

V

enzym + substraat

V

(verterings)product

bst 3 chemische vertering

herhaling vertering

Het kleiner maken van voedingsstoffen zodat ze kunnen worden opgenomen door de darmwandcellen en via deze cellen naar het bloed of lymfe kunnen worden gestuurd.

Bloed en lymfe zorgen voor de verspreiding van voedingsstoffen over het hele lichaam.

Mechanische v Chemische vertering

Mechanische vertering: Kleiner maken en mengen van ingeslikt voedsel. Belangrijk: zorgt voor oppervlaktevergroting!!

Chemische vertering: Verkleinen van macromoleculen (de voedingsstoffen)  tot monomeren met behulp van enzymen.

Verteringsenzymen om koolhydraten te verteren

Mondholte - amylase - deel van het zetmeel naar maltose

Twaalfvingerige darm - amylase - zetmeel naar maltose

Dunne darm - maltase, (sacharase, lactase) - maltose naar glucose

Verteringsenzymen om eiwitten te verteren

Maag - Pepsine - knipt een eiwit in grote stukken

Twaalfvingerige darm - Trypsine -  lange polypeptiden

Twaalfvingerige darm - Peptidasen -  korte polypeptiden

Dunne darm - Peptidasen -  di- en tripeptiden

Dunne darm - Peptidasen - aminozuren  

binas!!

Verteringsenzymen

• Mond: speeksel met amylase
• Maag: maagsap en pepsinogeen wordt pepsine
• Twaalfvingerige darm: gal van de lever, alvleessap met trypsine, peptidasen, amylase, lipase
• Dunne darm: darmsap met maltase, sacharase, lactase, peptidasen

Wanneer gaat de maagportier open?

1. als in de maag de ph laag is
2. als in de maag de ph hoog is
3. als in de twaalfvingerige darm de ph hoog is
4. als in de twaalfvingerige darm de ph laag is

Wat gebeurt er met de pH van de voedselbrij in de twaalfvingerige darm?

1. gaat van laag naar hoge pH
2. gaat van hoog naar lage pH
3. er verandert niets aan de pH

In de maag wordt peptase aan de voedselbrij toegevoegd. In de twaalfvingerige darm is dit peptase niet meer actief. Waarom niet?

12-vingerige darm

Toegevoegd:

-Gal* --> Emulgator** 

*(gemaakt in lever uit hemoglobine--> opgeslagen in galblaas)

**(vetdruppels verkleinen--> oppervlaktevergroting)

-Alvleessap --> enzymen* en basisch

Vetten, eiwitten en koolhydraten

Enzymen en gal

Verteringsenzymen breken grote stoffen (substraat) af tot kleinere stoffen (product).

Gal emulgeert vetten. Bij emulgeren worden vetdruppels verkleind. Ook verbetering oplosbaarheid in water.

Enzymen kunnen zo beter bij de vetten.

Van melk kun je yoghurt maken door bepaalde bacteriën toe te voegen. Wat gebeurt er hierdoor met de voedingswaarde van dit voedingsmiddel?

1. blijft gelijk
2. neemt toe
3. neemt af

poortader

De poortader

Poortader

De poortader is de enige uitzondering in het hele lichaam.

De poortader vervoert van de darmen zuurstofarm bloed naar de lever.

Wat is juiste informatie over de poort ader?

1. voedselrijk, zuurstof arm
2. voedselrijk, zuurstof rijk
3. voedselarm en zuurstof arm
4. voedselarm en zuurstof rijk

bst 4 resorptie

resorptie

de opname van voedingsstoffen in het bloed door middel van spijsvertering heet resorptie. 

dit gebeurt alleen in de dunne darm

Resorptie

Definitie: Het 'her'-opnemen van vocht en voedingsstoffen uit het onverteerde voedsel.

Waarom niet absorptie?
Antw: Omdat het vocht eerder al door je eigen lichaam is toegevoegd. Het zijn eigenlijk alle verteringssappen. 

Resorptie

in de darmcel 

1. worden weer vetten gemaakt uit glycerol en vetzuren

2. worden vetdruppels verpakt (chylomicronen)

3. verlaten chylomicronen de cel dmv exocytose

4. komen in het lymfevat!!!!

niet in het bloedvat

resorptie van vetten

Resorptie

Dunne darm

• Toevoegen enzymen
• Opname water, voedingsstoffen en verteringsproducten (resorptie)
• Darmperistaltiek

Dikke darm

• Resorptie water, mineralen, vitaminen
• Darmbacterien voor vertering en produceren van vitaminen

gezonde voeding

gezond eten

schijf van vijf

verleidingen

gezond gewicht BMI

cholesterol-LDL/HDL-Ratio

--> Aderverkalking (Thema transport)

4.3 Gezonde voeding

- Variatie

- Veel groente, fruit, brood

- Zo min mogelijk bewerkt 

- Eet niet meer dan nodig

- Zo min mogelijk dierlijk vet 

(zit in vlees, vis, melk, ei)

gezonde voeding.

om gezond te eten heeft het voedingscentrum in nederland 5 regels opgesteld.

daarnaast wordt er elk jaar de schijf van vijf bekeken en mogelijk heringedeeld.