3.3 Vulkanisme

Endogene krachten op Aarde
Platentektoniek P1-2-3
1 / 26
next
Slide 1: Slide
AardrijkskundeMiddelbare schoolhavoLeerjaar 5

This lesson contains 26 slides, with interactive quizzes, text slides and 1 video.

Items in this lesson

Endogene krachten op Aarde
Platentektoniek P1-2-3

Slide 1 - Slide



Vulkanisme

Slide 2 - Slide

Lesdoelen:
- Welke soorten vulkanen zijn er?
- Hoe herken je deze soorten vulkanen?
- Hoe ontstaan deze soorten vulkanen?
- Welke vulkanen vind je waar en waarom daar?

Slide 3 - Slide

even opfrissen...

Slide 4 - Slide

Continentale plaat
Oceanische plaat
Divergente plaatgrens
Convergerende plaatgrens

Slide 5 - Drag question

Hoe werkt convectie in de mantel?
Mantelconvectie vindt plaats op lange ("geologische") tijdschalen. Typische stroomsnelheden zijn enkele millimeters tot enkele centimeters per jaar. Het is in de mantel de belangrijkste wijze waarop de Aarde haar interne warmte verliest. Mantelgesteente staat bloot aan een naar boven gerichte warmtestroom vanuit de aardkern. Doordat gesteente onder de drukken en temperaturen die in de mantel heersen plastisch deformeert kan er in de mantel, in tegenstelling tot de korst, stroming van vast gesteente plaatsvinden.

Slide 6 - Slide

De Yellowstone caldera bevindt zich in het Nationaal park Yellowstone in de Verenigde Staten. Het is een onder de oppervlakte liggende complexe vulkaan die ongeveer om de 600.000 jaar volledig uitbarst. De laatste eruptie was circa 640.000 jaar geleden. Als de supervulkaan uitbarst zal er mogelijk een nieuwe ijstijd volgen als gevolg van de grote hoeveelheid stof die vrijkomt (meer dan 2500 km³).
i
De gletsjer Eyjafjallajökull is één van de kleinere gletsjers op IJsland en heeft een oppervlakte van ongeveer 100 km². Een uitbarsting in de hoofdkrater van de Eyjafjallajökull begon op 14 april 2010. In grote delen van Europa werd het vliegverkeer dagenlang volledig stilgelegd vanwege de aswolken die de vliegtuigen kunnen beschadigen.
i
De Vesuvius is een vulkaan aan de westkust van Italië ten zuidoosten van Napels. De naam "Vesuvius" is afkomstig van het Oskisch "fesf", wat rook betekent. De vulkaan ligt in de vlakte van Campanië, heeft een doorsnede van 8 kilometer en is 1281 meter hoog.
i
De Krakatau (Portugees: Krakatao) is een actieve vulkaan in Indonesië, in de straat Soenda tussen Java en Sumatra. De vulkaan is vooral bekend door de zware uitbarsting in 1883. Op maandagochtend 27 augustus 1883 vond een grote uitbarsting van de Krakatau plaats. De berg rees op, scheurde open en stortte in, waarna de zee in het gapende gat stroomde. Het gevolg was een catastrofale uitbarsting.
i
De berg Fuji is met zijn 3776 meter de hoogste berg van Japan. De vulkaan slaapt sinds 1709. De top van de krater is te voet bereikbaar maar mag alleen in juli en augustus beklommen worden. Veel Japanners maken een bedevaartstocht naar de top. De vulkaan wordt als heilig beschouwd en speelt een grote rol in de Japanse cultuur.
i

Slide 7 - Slide

Slide 8 - Slide

Mid-Oceanische rug

Slide 9 - Slide

Schildvulkaan
Een schildvulkaan is een type vulkaan dat vlakke hellingen heeft. Schildvulkanen worden gevormd door uitbarstingen waarbij mafische (silica-arme) lava vrijkomt. Omdat mafische lava een kleinere viscositeit heeft (het stroomt makkelijk en is het minder explosief) dan felsische lava kan het snel over grote oppervlakten uitstromen en worden vulkanen met een kleine hellingshoek gevormd.

Slide 10 - Slide

Subductie

Slide 11 - Slide

Stratovulkaan
Een stratovulkaan is een hoge kegelvormige vulkaan die is opgebouwd uit lagen van gestolde lava en tefra. Stratovulkanen hebben relatief steile hellingen en worden gekenmerkt door regelmatig explosieve uitbarstingen. De samenstelling van lava's uit stratovulkanen is relatief felsisch (rijk aan SiO2) wat de lava viskeus maakt. Lavastromen reiken dan ook niet tot op grote afstand van de vulkaan. Pyroclastische stromen en asregens daarentegen wel.

Slide 12 - Slide

Stratovulkaan
Dit is een vulkaankegel: een berg die ontstaan is door de lagen as en lava van een reeks uitbarstingen.
Als de vulkaan uitbarst en helemaal leegloopt, dan stort de bovenkant in elkaar en krijg je een caldera.
Deze gloeiend hete wolken zijn wel 800ºC en razen met een snelheid van meer dan 100km/uur naar beneden.

Slide 13 - Slide

Caldera


  • Oude (strato)vulkaan
  • Zeer explosief
  • Krater is kilometers breed
  • Magmakamer ingestort
Aantekening

Slide 14 - Slide

Caldera
- Eruptie (uitbarsting)
-lege magmakamer
-instorten krater
- er kan een kratermeer ontstaan (soms met verschillende kleuren door mineralen)
- Er kan een nieuwe vulkaan op de caldera ontstaan (bijv. Vesuvius)

Slide 15 - Slide

Caldera
Als bij stratovulkanen de uitbarsting heftig is, wordt er veel materiaal uitgestoten. De zijkanten van de vulkaan worden daardoor onvoldoende gesteund en storten in. Dat wordt een caldera genoemd. Het ingestorte materiaal kan de vulkaan laten verstoppen, waardoor nieuwe druk zich op kan bouwen wat leidt tot een nieuwe vulkaanuitbarsting. Door nieuwe uitbarstingen (en dus de aanvulling van nieuw magma) kan de vulkaan langzaam weer hoger worden. In de rechterafbeelding zie je de Vesuvius (vulkaan in Italië) afgebeeld, inclusief
de hoogte die de vulkaan vroeger waarschijnlijk had.
In de linkerafbeelding is een caldera te zien waarin
een nieuwe vulkaan is gegroeid (in het midden).


Slide 16 - Slide

Caldeira van de vulkaan Fogo, Kaapverdië
Een Caldeiravulkaan is?
Een caldeira (Portugees) of caldera (Spaans, maar niet-officieel in het Nederlands) is een grote komvormige krater, gevormd door vulkanische activiteit. Caldeira's ontstaan wanneer grote hoeveelheden pyroclastisch materiaal door een vulkaan worden uitgestoten waardoor het dak van de magmakamer niet meer ondersteund wordt. Hierdoor zakt het dak en valt het in de magmakamer.

Slide 17 - Slide

Kratermeer
Een kratermeer is een meer dat zich heeft gevormd in een vulkanische krater, caldera of maar, of in een inslagkrater van een meteoriet.
Zelfde als een Caldeirameer?
Doordat de omgeving dikwijls instabiel is als gevolg van vulkanische activiteit bestaan kratermeren maar tijdelijk. Calderameren bestaan meestal langer. Een voorbeeld is het Tobameer, dat bestaat sinds de laatste uitbarsting 70.000 jaar geleden en een oppervlakte heeft van meer dan 1000 km².

Slide 18 - Slide

Vulkanische hotspots

Een hotspot is een plek op een planeet waar vulkanisme plaatsvindt dat niet gerelateerd is aan plaatbewegingen zoals die in de plaattektoniek gelden

Slide 19 - Slide

Een hotspot is een gebied waar de aardkorst erg dun is. Hotspots liggen vaak ver verwijdert van de randen van tektonische platen.

Slide 20 - Slide

Caldeira
Schildvulkaan
Stratovulkaan
Hotspot

Slide 21 - Drag question

meest explosieve vulkaan?
A
schild
B
strato
C
hotspot
D
caldera

Slide 22 - Quiz

Welke kenmerken horen bij stratovulkanen?
A
Dikke magma, groot oppervlak, flauwe helling, divergentie, hotspot
B
Dunne magma, groot oppervlak, flauwe hellingen, subductie, hotspot
C
Dikke magma, steile helling, klein oppervlak, subductie, explosieve uitbarsting
D
Dunne magma, groot oppervlak, divergentie, hotspot, rustige uitbarsting

Slide 23 - Quiz

Samengevat
Stratovulkaan: 
- bij subductie
- taaie gassen / hoge druk > explosief
- stijle kegelvorm

Schildvulkaan:
- bij divergente plaatgrens
- bij hotspot (eilandketen)
- lage druk > effusief
- laag en plat


Slide 24 - Slide

Lesdoelen:
- Welke soorten vulkanen zijn er?
- Hoe herken je deze soorten vulkanen?
- Hoe ontstaan deze soorten vulkanen?
- Welke vulkanen vind je waar en waarom daar?

Slide 25 - Slide

Slide 26 - Video