Burgerlijke cultuur van Nederland - 5.1 Burgerij

• kunst algemeen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

5.1 Burgerij

Rembrandt van Rijn

d

Eén van de profiterende kunstenaars van de welvaart in de Nederlanden

huwelijksportretten

Huwelijksportretten werden enorme populair in de 17e eeuw. Als typisch voorbeeld van de nieuwe welvarende kooplieden liet Marten Soolman een dubbelportret schilderen van hem en zijn bruid Oopjen Coppit. Rembrandt laat duidelijk de status en rijkdom van het bruidspaar zien: luxe kleding, versieringen op schonen en wel drie trouwringen en héél veel sieraden

De anatomische les

De anatomische les van Dr Nicolaes Tulp is een schilderij uit de meest succesvolle periode van Rembrandt. Hij vestigt zich hierdoor definitief in Amsterdam. We zien een anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp. De eerste docent van de chirugijngilde. Het gilde heeft deze opdracht aan Rembrandt gegeven. We zien dat de chirurgen een ter dood veroordeelde roofovervaller open gesneden wordt.

De voorstelling op het schilderij lijkt levensecht, maar is het niet. Het ontleden van een arm is feitelijk de laatste anatomische handeling, dus het lijk zou in deze fase al helemaal opengewerkt moeten zijn. 

De collega’s staan ook wel heel dicht bij elkaar aan de tafel. Rembrandt accentueert de status van Tulp door hem als enige een hoed te geven en kijkt als enige naar links, in de richting van het licht. 

Portretten van macht

Bestuursfuncties in de zeventiende eeuw leiden tot aanzien. Ze worden vaak voor de  'eeuwigheid' aangesteld. De bestuurders laten zich graag vereeuwigen op grote groepsportretten en zo vormen zij een belangrijke inkomstenbron voor schilders

Schuttersstuk

Schutterstukken zijn in de 17e eeuw een bekend fenomeen. Burgers die de verantwoordelijkheid dragen voor de verdediging van een stad of stadsdeel zijn verenigd in een schuttersgilde. Rembrandt heeft één keer in zijn leven een schuttersstuk geschilderd: DE NACHTWACHT!

De invloed van de Italiaanse barok en met name van Caravaggio, is duidelijk zichtbaar aan het worden in het 

werk van Rembrandt. Licht-donkercontrast verhogen de suggestie van diepte en sturen de blik van de kijker langs de belangrijkste personages op de voorstelling. Dit licht-donkercontrast noemen we claire obscure

Caravaggio

Rembrandt

www.ntr.nl

Handboogschutters

Bartholomeus van der Helst is een veelgevraagd schilder. Hij schildert zeer gedetailleerd, een stijl die in de tweede helft van de 17e eeuw zeer populair is. In 1653 schildert hij De overlieden van de Amsterdamse handboogschutters. 

Van der Helst laat het licht van rechts komen en kiest een laag standpunt waardoor de regenten letterlijk op ons neerkijken. Op de achtergrond pronkt het gildenzilver. De overlieden zijn de schatbewaarders van de gilde. De stoel in het midden is versierd met een beschermheilige van de schutters: Sint-Sebastiaan. 

Overvloed binnen perken

De welvarendste burgers in de 17e eeuw bouwen voor zichzelf stadspaleizen en grote buitenhuizen. De kunstproductie wordt bepaald dor de wensen van natuurgetrouwe uitbeelding van het eigen burgerlijke leven. 

Huis bartolotti

Huis Bartoletti is een voorbeeld van een zeventiende-eeuwse stadspaleis. Het huis is waarschijnlijk een ontwerp van stadsarchitect Hendrick de Keyser. Hij is een beroemd architect. Het grachtenpand krijgt een gevel in Hollands renaissancestijl. kenmerkend zijn de pilasters die opklimmen van Dorisch naar Ioninsch en Korintisch. 

-De bakstenen gevel is volledig symmetrisch en wordt op regelmatige wijze doorsneden door horizontale hardstenen en speklagen. 

-De verhoudingen van de verdiepingshoogten en de ramen voldoen aan de regels van de gulden snede. 

Het paleis straalt macht en welvaart uit in een nieuw stukje Amsterdam. 

vanitasstilleven

De economie stijgt enorm door de VOC. Dit uit zich in het verzamelen van exotische spullen. Dit is zichtbaar in het interieur van de burgerwoning, de ingrediënten, kleding en andere gebruiksvoorwerpen.

Pieter Claesz is één van de meest bekendste stillevens schilders van de zeventiende eeuw. Op het vanitasstilleven Stilleven met kalkoenpastei (1627) zie je de aziatische invloed.

Vanitasstillevens lijken realistische voorstellingen van voorwerpen, maar dragen altijd een dieperliggende boodschap: het leven is eindig, alles wat leeft, sterft en bederft ooit.

OPDRACHT:

1. Zoek een stilleven op naar keuze

2. Ga opzoek naar waar de specerijen vandaan komen

3. Ga op zoek naar de symboliek achter het stilleven en/of de voorwerpen die afgebeeld zijn.

4. Je presenteert je stilleven aan de klas

Meubelstukken

Luxe en exotische verzamelobjecten worden bewaard in een kunstkabinet. Een voorbeeld van zo'n kunstkabinet is de kast die in 2009 door Museum Boijmans Van Beuningen is aangekocht. 

Het kabinet oogt met de deuren dicht saai, maar het is gemaakt met ebbenhout uit Azië. Achter de deuren zitten weer allemaal kleine deurtjes en kleine laatjes. 

De vraag naar Chinees porselein was groot. Daarom werd er ook imitatie porselein op de markt gebracht. In Delft wordt het oorspronkelijk dikke Hollandse aardewerk verfijnd en krijgt het een steeds 'Chinezer' uiterlijk. Dit kennen we als Delfts Blauw

Opdrachten passend bij dit hoofdstuk:

Werkboek 5.1 Burgerij

5, 7, 8, 9, 15, 17, 19

Opdrachten af? 

Dan kan je ze zelf nakijken