BS6 Opvoeding of aanleg

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Planning van de les

- Starten met een erfelijkheidsopdracht.

- Uitleg basisstof 6

- Maken opdrachten basisstof 6

Opdracht

Bij fruitvliegen liggen de eigenschappen oogkleur en vleugelvorm op dezelfde chromosomen en erven gekoppeld over.  Het gen voor rode ogen (R) is gekoppeld aan het gen voor lange vleugels (L). Het gen voor witte ogen (r) is gekoppeld aan het gen voor korte vleugels (l).

Een fruitvlieg met genotype RrLL wordt gekruist met een fruitvlieg met genotype rrll. Wat is de kans op nakomelingen met rode ogen en korte vleugels?

Parents:                                RrLL x rrll

Geslachtscellen:                  ?   x     ?                                                          X

F1:                                       

Wat is de kans op nakomelingen met rode ogen en korte vleugels?

Parents:                        RrLL          x             rrll

Geslachtscellen:      RL of rL    x             rl

F1:                                                                    Rode ogen = R; witte ogen = r

                                                                          Lange vleugels = L; kort = l

Kans op rode ogen en korte vleugels is 0%

	rl
RL	RrLl
rL	rrLl

Opvoeding of aanleg?

Leerdoelen

3.6.1 Je kunt uitleggen wat het belang van tweelingenonderzoek is voor de genetica.

3.6.2 Je kunt verklaren waarom overerving soms anders verloopt dan je verwacht.

Nature versus nurture

Hoe groot is de rol van het genotype en milieufactoren op het fenotype?

- Genotype: bloedgroep, oogkleur.

- Milieufactoren: litteken, lengte van je nagels.

- Genotype + milieufactoren: lichaamslengte.

Het genotype stelt bij veel eigenschappen de uiterste grenzen vast en het milieu bepaalt hoe dicht de grenzen worden benaderd.

Nature-nurture

Fenotype = milieu + genotype

Welke speelt een grotere rol?

Herhaling in generaties van: alcoholisme, huiselijk geweld en misbruik. Maar ook: creativiteit, verlegenheid, rekenvaardigheid.

Tweeling-onderzoek

Als je gedrag van vader en zoon vergelijkt: overeenkomsten erfelijkheid of leergedrag?

Het meest geschikt zijn ééneiige tweelingen die gescheiden zijn opgegroeid. Identiek genotype, verschil is milieu.

< Erik en Peter, ééneiige tweeling uit Nederland, gescheiden opgegroeid.

Genexpressie

Ook milieufactoren kunnen invloed hebben op de verhouding van fenotypen bij nakomelingen.

Bij bepaalde muizen blijkt dat de voeding van

de moeder tijdens de zwangerschap van 

invloed is op de vachtkleur van de 

nakomelingen.

Epigenetica

Onderzoek naar beinvloeden genactiviteit.

Aangezette of uitgezette genen (methylering) blijken geërfd te kunnen worden.

Epigenetica

Hongerwinterkinderen

Bij mensen kan voedseltekort de genexpressie van bepaalde genen beïnvloeden. 

Hongerwinterkinderen (1944) hebben een grotere kans op overgewicht en diabetes, doordat de genexpressie van bepaalde genen is verhoogd.

Bij eeneiige tweelingen leidt de invloed van milieufactoren tot steeds duidelijkere verschillen in uiterlijk en gedrag op latere leeftijd. Het genotype van eeneiige tweelingen is gelijk, maar of bepaalde genen wel of niet tot uiting komen in het fenotype kan onderling verschillen.

Aan de slag...

3.6  Opvoeding of aanleg

Maak opdracht 66 t/m 74