Herhaling heel hfst 2 3BBL

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

Bewegen - PTA 

Herhaling heel hoofdstuk 2

De delen van je lichaam

Ons lichaam heeft verschillende delen:

- Een hoofd

- Een romp

- Vier ledematen (2 armen en 2 benen)

Klik op de icoontjes hiernaast om te

zien waar alles zit.

Dit is je hoofd.

Dit is je romp. Je romp is het stuk tussen je schouders en je benen in, maar zonder je armen, benen en je hoofd eraan.

Je hebt 2 armen. Dit zijn ledematen.

Je hebt 2 benen. Dit zijn ledematen.

Je skelet bestaat uit botten

Een ander woord voor botten is beenderen.

Een ander woord voor skelet is beenderstelsel. 

Functie skelet

• Stevigheid: rechtop staan
  
• Beweging: spieren en gewrichten
• Bescherming: organen
• Vorm geven
  

2 soorten beenderen

• Pijpbeenderen: rond (houden je lichaam rechtop)
• Platte beenderen: plat (beschermen kwetsbare organen)

Waar bestaan botten uit? 

Uit kalk en lijmstof

Botten en kraakbeenweefsel

Kraakbeenweefsel

Tussencelstof met veel lijmstof en weinig kalk.

Beenweefsel

Tussencelstof met veel kalk en weinig lijmstof

Wervelkolom

Je wervelkolom vangt schokken op:

1. Door zijn dubbele S-vorm

2. Door de tussenwervelschijven van kraakbeen

Wervelkolom

Na jaren verkeerd lopen, zitten of tillen kan je last krijgen van je rug. 

Door een goede houding zorg je goed voor je lichaam.

Goede lichaamshouding

De manier waarop je zit en staat.

Houd je rug zoveel mogelijk recht!

De tussenwervelschijven bij een juiste houding (bovenste afbeelding) en bij de verkeerde houding (onderste afbeelding). 

Hernia

• Als je vaak verkeerd tilt kan de buitenring van een kraakbeenschijf kapot gaan.

• De zachte kern komt naar buiten en drukt tegen het ruggenmerg met de zenuwen. Dit veroorzaakt pijn. 

Goed tillen

Goed zitten

Hoe zitten botten aan elkaar vast? 

Er zijn verschillende verbindingen:

vergroeiing - naadverbinding - kraakbeenverbinding - gewricht

Hoe werkt een gewricht?

• Kogelgewricht: zit in je schouder, je arm kan alle kanten op bewegen 
• 
  Scharniergewricht: verbinding tussen de ellepijp en opperarmbeen. Kan maar in 1 richting heen en weer bewegen
• Rolgewricht: verbinding tussen je spaakbeen en ellepijp. Rond draaien

Gewricht van buiten (1) en van binnen (2)

Bewegen

Botten kunnen zelf niet bewegen

Je spieren trekken samen (ze worden korter en dikker) en zo kan je bewegen.

Spieren laten botten bewegen

Spieren bedekken je hele skelet. Spieren zitten met pezen vast aan het bot. 

De spier die samentrekt wordt korter en dikker. Deze trekt de pees aan die het bot in beweging brengt.

Spieren laten botten bewegen

Spieren kunnen alleen samentrekken. Om een spier weer langer en korter te maken heb je een andere spier nodig. Dat is de tegenovergestelde spier. 

Voorbeeld: biceps - triceps

De armbuigspier (biceps) en armstrekspier (triceps) werken samen bij het buigen en strekken van je arm. 

Wat is een blessure?

Blessure = een beschadiging aan botten, spieren en gewrichten.
Het kan ontstaan door:
       - Valpartij 
       - Botsing 
       - Overbelasting 

       - Etc. 

De meeste blessures ontstaan tijdens het sporten.

Blessures aan botten en gewrichten

1.  Botbreuk 
2.  Ontwrichting 
3.  Verstuiking (verzwikking)

Botbreuk

- Het bot is gebroken.

- Meestal moet je in het gips zodat het bot weer aan elkaar groeit. 

- Herstel duurt ongeveer 6 tot 8 weken. 

Ontwrichting 

• De gewrichtskogel schiet dan uit de kom. 
• Kan gebeuren als je verkeerd valt.
  
• De arts moet je gewrichtskogel weer in de kom brengen
  

Verzwikking

• Bij een verzwikking raken het gewrichtskapsel en kapselbanden beschadigd. 
• Wordt vaak dik door zwelling 
• Doet pijn
• Koelen met koud water of coolpak helpt tegen zwelling en pijn. 

Spierblessures

Blessure = letsel 

1. Spierpijn (door afvalstoffen)
2. Spierkramp (sterk samentrekken spier)
3. Spierscheuring (b.v. zweepslag)
4. Kneuzing (beschadiging spiercellen en bloedvaatjes) Bloeduitstorting (bloedvaatjes in de huid beschadigd)

Behandelen spierblessures

Spierpijn: Cooling down, hersteltraining, rustig bewegen

Spierkramp: Direct stoppen, rust houden

Spierscheuring: Koelen en rust nemen

Kneuzing: Koelen en rust nemen

Blessures voorkomen

• Beschermende kleding
• Intapen (soort linnen plakband)
• Warming-up (doorbloeding spieren)
• Cooling-down (afvoer afvalstoffen) 

Gewervelde dieren

Vissen, amfibieën, reptielen

• Bewegen met de wervelkolom van links naar rechts (heen en weer)
• Amfibieën: zwemmen en kruipen (poten aan zijkant van het lichaam: kikker, salamander)
• Reptielen: veel ribben met spieren en daardoor erg bewegelijk (slang, hagedis, krokodil, schildpad) 

Vogels en zoogdieren

• Bewegen met de wervelkolom op en neer (golvende bewegingen)
  
• Hebben poten recht onder de wervelkolom
  
• Door de spieren aan de bovenkant en onderkant van de wervelkolom kunnen ze zich snel voortbewegen

Het snelste zoogdier ter wereld

Zoogdieren

• Topgangers (hoefgangers) - Lopen op puntje van hun teenkootjes, daar omheen hebben ze hoeven
• Teengangers - loopt op de teenkootjes
• Zoolgangers - loopt op de gehele voet

Bouwplan van zoogdieren

Skelet en leefwijze

• Skeletten van gewervelde dieren hebben vaak hetzelfde bouwplan. Ze hebben allemaal een schedel, wervelkolom, ribben etc.

• De vorm verschilt. De ledematen aangepast aan de manier van leven: de leefwijze.

Vogelpoot

Mensenhand

Welke speciale poten hebben vogels?

Steltpoten     Klimpoten     Zwempoten             Grijppoten