H4 - thema 6 - gedrag BS 5 - les 3

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 2 Waarneming 

en gedrag

BS5 Sociaal gedrag bij dieren

Leerdoelen BS5

Na deze BS kun je:

6.5.1 Je kunt uitleggen wat sociaal gedrag is en hoe dit gedrag de overlevingskansen van organismen beïnvloedt.

6.5.2 Je kunt uitleggen hoe sociaal gedrag evolueert.

Begrippen van BS5

sociaal gedrag

signalen

rangorde

dreiggedrag

imponeergedrag

verzoeningsgedrag

territoriumgedrag

overspronggedrag

conflictgedrag

baltsgedrag

bronst

paringsgedrag

broedzorg

Gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar.

Sociaal gedrag

Bij sociaal gedrag wordt de prikkel signaal genoemd.

Signalen dienen voor informatieoverdracht (communiceren)

sociaal gedrag

• Gedrag van soortgenoten tegen elkaar
• Signalen zijn de prikkels

tot sociaal gedrag behoren o.a:

- Rangorde

- Taakverdeling

- Voortplantingsgedrag

    Balts en paring, geritualiseerd gedrag

- Territoriumgedrag (in vogels)

Hoe wordt gedrag bepaald?

Gedrag wordt bepaald door:

• Erfelijke factoren (genen). Gedrag dat al bij pasgeboren jongen waarneembaar is, wordt grotendeels bepaald door erfelijke factoren.
bijv.: de zuigreflex van baby's. 
• Leerprocessen.

Handige link: https://www.meneerspoor.nl/gedrag.html

Dominantie/hierarchie/ pikorde

• De sociale rang van elk lid in sociale groep

        -Meestal rechtlijnige hierarchie of rangorde

• Bepaalt het recht van elk dier op voedsel: pikorde 

bepaald door bijv.:

• dominantie
  
• kracht
• leeftijd
• zorgend voor ei/baby/kind

Vormen van sociaal gedrag:

dreiggedrag

imponeergedrag

verzoeningsgedrag

territoriumgedrag

overspronggedrag

conflictgedrag

baltsgedrag

paringsgedrag

broedzorg

dreiggedrag / imponeergedrag

• bij bedreiging
  

imponeergedrag 

• dominante dier 
• indrukwekkend en groot maken

verzoeningsgedrag

verzoeningsgedrag

ondergeschikt 

agressie neemt hierna af

-> geeft rangorde aan

• Verdediging van een gebied dat (relatief) uitsluitend door een dier of een groep dieren wordt bewoond.

redenen:

• Beschutting
• Voedsel
• Balts en paring
• Nest maken
• Behuizing maken
• Leefgebeid verdedigen

Territoriumgedrag

• Ambivalent gedrag: gedrag dat is opgebouwd uit 2 of meer gedragssystemen

• Overspronggedrag: niet relevant lijkend gedrag (heeft signaalfunctie)

• Omgericht gedrag: agressie wordt niet op tegenstander, maar op surrogaat object gericht. 

Conflictgedrag

overspronggedrag

• voorbeeld van conflictgedrag
  
• "derde" gedragssysteem in bepaalde situaties
  
• ontstaat als meerdere gedragssystemen een evensterkte motivatie hebben
  
• te herkennen aan een "niet logisch" gedrag bij een situatie
  

ambivalent gedrag

oversprong-

gedrag

Omgericht gedrag

Je moeder is boos omdat je slechte toetsresultaten behaalde. Ze maakt geen ruzie met je maar gaat de was doen.

Een hond is bang en gaat om zich heen kijken en grommen

Je laat je telefoon vallen en er zit nu een barst in. Je wordt boos en slaat met je vuist tegen de muur.

0

Voortplantingsgedrag

baltsgedrag / bronst

paringsgedrag

broedzorg

• voortplantingsgedrag
• zelfde soort
• juiste geslacht
• brengt geslachten bij elkaar in vruchtbare periode
• verlaagt agressie
• maakt keuze mogelijk
• geritualiseerd

Balts / bronst

balts -> vogels/insekten

bronst -> zoogdieren

paringsgedrag

na de balts/bronst 

-> selectie voor de 

beste partner

broedzorg

• als de paring is geslaagd
  
• het zorgen voor de nakomelingen
  
• vaak het vrouwtje
• rol man verschilt per diersoort
• voorbeelden

Vormen van sociaal gedrag:

dreiggedrag

imponeergedrag

verzoeningsgedrag

territoriumgedrag

overspronggedrag

conflictgedrag

baltsgedrag

paringsgedrag

broedzorg

huiswerk

maak opdracht 57 t/m 66