12.4 X- en Y-chromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

12.4 X-chromosomaal

Autosomaal of X-chromosomaal

Op welk chromosoom ligt het allel?

gewone chromosomen:  autosomale overerving

geslachtschromosomen:  X-chromosomale overerving

Op het X-chromosoom liggen genen, het y-chromosoom is leeg

Hoe veel kans heb je op het krijgen van een meisje?

1. 10%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

Karyogram

Kleurenblindheid (daltonisme)

Er bestaan verschillende
vormen van kleurenblindheid.
Wat merk je op als je de verdeling
tussen mannen en vrouwen bekijkt?

kleurenblind

kleurenblindheid is recessief en erft x-chromosomaal over.

X^A, X^a, Y

X-CHROMOSOMAAL DOMINANT - XA

X-CHROMOSOMAAL RECESSIEF - Xa

Een vrouw is draagster van het recessieve allel en krijgt kinderen met een kleurenziende man. Hoe groot is de kans dat haar kinderen kleurenblind zijn? 

Een vrouw is draagster van het recessieve allel en krijgt kinderen met een kleurenziende man. Hoe groot is de kans dat haar kinderen kleurenblind zijn?

X-chromosomaal

• Stel je voor: de donkergekleurde eigenschap is X-chromosomaal en recessief (X^f).
  
• De rondjes hebben dan X^F en/of X^f
• De vierkantje een X^F of X^f met een lege Y

X-chromosomaal

Nummer 1 t/m 16 op een blaadje en noteer het genotype

Noteer een ? als je het niet kunt weten, zoals X_BX_b

Maak nu het huiswerk

Bepaal het genotype dat een vrouw kan hebben met een dochter met hemofilie. (recessief)

1. 
2. 
3. 
4. 

Twee ouders die wel kleuren kunnen zien, hebben twee kinderen.
Wat is het genotype van de ouders voor deze vorm van kleurenblindheid?

1. beide ouders zijn heterozygoot
2. beide ouders zijn homozygoot recessief
3. beide ouders zijn homozygoot dominant
4. dat kun je niet uit de gegevens opmaken

Welke zin over een dominante x-chromosomale overerving van een afwijking is juist?

1. Een vader met een afwijking geeft dit door aan al zijn zoons
2. Een vader met een afwijking geeft dit door aan al zijn dochters
3. Een moeder met een afwijking geeft dit door aan al haar zoons
4. Een moeder met een afwijking geeft dit door aan al haar dochters

Zwarte rondjes en vierkantjes zijn een ziekte.

Is dit een dominante of recssieve ziekte en wordt deze autosomaal of X-chromosomaal overgeërfd?

1. Dominant, autosomaal
2. Recessief, autosomaal
3. Dominant, X-chromosomaal
4. Recessief, X-chromosomaal

Kun je op basis van de stamboom hiernaast met zekerheid zeggen welke eigenschap haarkleur wel of niet X-chromosomaal is?

1. Nee
2. Ja, het is X-chromosomaal
3. Ja, het is niet X-chromosomaal

In een bepaalde familie komt een erfelijke afwijking voor die wordt veroorzaakt door een X-chromosomaal gen. Een vrouw uit deze familie is drager van dit gen, maar vertoont de afwijking niet. Ook haar man vertoont de afwijking niet. De vrouw is in verwachting. Het embryo wordt vóór de geboorte onderzocht. Het blijkt een jongen te zijn.
Hoe groot is de kans dat deze jongen na de geboorte de bedoelde afwijking vertoont?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

Het allel voor een bepaalde vorm van kleurenblindheid bij de mens is X-chromosomaal en recessief.
Hierover worden de volgende beweringen gedaan.
1 Als een vrouw kleurenblind is, is haar vader kleurenblind en haar moeder òf eveneens kleurenblind òf drager.
2 De kans dat een dochter uit een huwelijk tussen een heterozygote vrouw en een kleurenblinde man kleurenblind is, is 50%.

Welke van deze beweringen is of welke zijn juist?

1. Bewering 1
2. Bewering 2
3. Beide
4. Geen van beide

Kan de eigenschap (zwart) X-chromosomaal zijn of niet?

1. Ja, dat zou kunnen
2. Nee, dat kan niet
3. Te weinig informatie