V3 bloedgroepen en lethale factoren

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Bij vliegjes wordt de oogkleur o.a. bepaald door een gen gelegen in het X-chromosoom. Rode oogkleur is dominant over witte oogkleur. Een vrouwtje met witte ogen wordt gekruist met een mannetje met rode ogen. Geef het kruisingsschema.

XA

Y

Xa

Xa

XAXa

XAXa

XaY

XaY

Deze denkbeeldige beestjes kunnen gespikkeld of gestreept zijn. Het is een eigenschap die op het X-chromosoom ligt. Vrouwtjes (2, 5) hebben hier twee kopieën van. Mannetjes (1, 3 en 4) maar één. Geef de genotypes van de individuen uit de stamboom. 

X^AX^a

X^AY

X^aY

X^AY

X^AX^A

Kleurenblindheid wordt veroorzaakt door het x-chromosomale gen A en erft recessief over. Hoe groot is de kans dat meneer Groen die kleurenblind is en mevrouw Groen die draager is van het allel een kleurenblinde dochter krijgen? Vul het kruisschema in én geef de kans. 

Opdracht

♀/♂

Xa

Y

XA

Xa

XAXa

XAY

XaXa

XaY

Combineer het juiste genotype met de juiste omschrijving

Homozygoot dominant

Intermediair fenotype

Homozygoot recessief

Heterozygoot

Aa

aa

AA

A_rA_w

Stel je voor, de kleur van de vacht bij muizen is intermediair. 

Intermediair

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

BS5 SPECIALE MANIEREN VAN OVERERVEN

Leerdoel

Je kunt kruisingsschema's maken van onafhankelijke overerving van multipele allelen, letale factoren en gekoppelde genen.

Multipele allelen

Drie allelen (I^A, I^B en i) combineren tot 4 bloedgroepen: 

Bloedgroep A:      I^AI^A of I^Ai 

Bloedgroep B:      I^BI^B of I^Bi 

Bloedgroep AB:   I^AI^B

Bloedgroep 0:      ii 

Multipele allelen

Maak een kruisingsschema.

Een vrouw met bloedgroep 0 krijgt een kind met een man met bloedgroep AB. Hoe groot is de kans dat het kind bloedgroep A heeft? Laat dit zien aan de hand

van een kruisingsschema

Letale allelen

Een allel zorgt ervoor dat een organisme niet levensvatbaar is wanneer het homozygoot (twee maal) aanwezig is. 

Voorbeeld: q is een letaal allel bij muizen. Je kruist twee heterozygote muizen (Qq). 

25% van die nakomelingen heeft genotype qq: die zijn dus niet levensvatbaar. 

Van de overige muizen is 2/3 (66,7%) Qq en 1/3 (33,3%) QQ. 

p is een letaal allel bij cavia's. Je kruist cavia Pp met cavia Pp. Hoeveel % van de levend geboren jongen heeft genotype Pp?

De Manx is een staartloze kat.
De eigenschap staartloos is het gevolg van een dominant allel. Voor fokkers van dit ras doet zich het volgende probleem voor:
homozygoot staartloze jongen zijn niet levensvatbaar. Ze sterven al voor de geboorte!
Een staartloze kater bevrucht een staartloze poes.
Hoe groot is de kans op een jong meteen staart?

1. 25%
2. 33,3%
3. 66,6%
4. 75%

Moeilijke vraag

Twee grootmoeders behoren elk tot bloedgroep O en de beide grootvaders behoren elk tot bloedgroep AB.

Hoe groot is de kans dat hun kleinkind bloedgroep B zal hebben?

ZELF aan de slag

1. Maak opdracht de opdrachten over bloedgroepen

Twee grootmoeders behoren elk tot bloedgroep O en de beide grootvaders behoren elk tot bloedgroep AB.
Hoe groot is de kans dat hun kleinkind bloedgroep B zal hebben?
Tip: schrijf alle mogelijkheden uit

1. 3/16
2. 5/32
3. 1/4
4. 5/16

Maak een kruisingsschema.
Een vrouw met bloedgroep 0 krijgt een kind met een man met bloedgroep AB. Hoe groot is de kans dat het kind bloedgroep A heeft?

Een man met bloedgroep AB krijgt kinderen met een vrouw met bloedgroep 0. Hoe groot is de kans op een kind met bloedgroep A? En de kans op een kind met bloedgroep 0?

1. A: 0%, O: 0%
2. A: 50%, O: 50%
3. A: 25%, O: 50%
4. A: 50%, O: 0%

Vraag 34
Een man met bloedgroep O verwekt een kind bij een vrouw met bloedgroep AB.
(5) Heeft iemand met bloedgroep AB een intermediair fenotype?

Is het mogelijk dat het met ‘?’ aangegeven kind bloedgroep O heeft?

1. Ja 25%
2. Ja 50%
3. Nee 0%
4. Ja 75%

Wat is het genotype van deze kanaries die een kuif hebben?

1. KK
2. kk
3. Kk

Bij kanaries is het allel voor een kuif (K) dominant over het ontbreken van een kuif (k). Het allel K bevat een letale factor. Twee kanaries met een kuif paren met elkaar.
Maak het kruisingsschema van deze paring.
In welke verhouding komen de fenotypen in de F1 voor?