Literatuurgeschiedenis jaren vijftig en zestig

Oproer in de Nederlandse Letteren
Consternatie in de jaren vijftig en zestig,
rebelse kunst en pornografie

literatuurgeschiedenis voor 5H
1 / 34
next
Slide 1: Slide
NederlandsMiddelbare schoolhavoLeerjaar 5

This lesson contains 34 slides, with interactive quizzes, text slides and 11 videos.

time-iconLesson duration is: 60 min

Items in this lesson

Oproer in de Nederlandse Letteren
Consternatie in de jaren vijftig en zestig,
rebelse kunst en pornografie

literatuurgeschiedenis voor 5H

Slide 1 - Slide

Waarom literatuurgeschiedenis?

Slide 2 - Slide

Literatuurgeschiedenis jaren vijftig en zestig
  • Tijdsbeeld op politiek, cultureel en literair vlak
  • Je moet af en toe vragen beantwoorden op je mobiel
  • Met filmpjes
  • Bedoeld om Cursus 11 van Laagland te verlevendigen

Slide 3 - Slide

??????
Waaraan denk je bij het volgende begrip:

Slide 4 - Slide

jaren vijftig en zestig

Slide 5 - Mind map

1. Einde Tweede Wereldoorlog

Slide 6 - Slide

Leven van voor de oorlog kon niet zomaar weer opgepakt worden
  • Vele doden
  • Enorme verwoestingen
  • Wat in concentratiekampen en in Japan was gebeurd, drong langzaam door
  • Onafhankelijkheid Indonesië: 1949

Slide 7 - Slide

Slide 8 - Video

Braafheid ten top, alles was geregeld
  • Kerk
  • Verzuiling
  • Vaste regels hoe te gedragen: eten(stijd), koffietijd, verdeling rollen, gehoorzaamheid ouders, op visite
  • Spaarzaamheid, hard werken, degelijkheid en deugdzaamheid

Slide 9 - Slide

Slide 10 - Video

Tweedeling in streven
  1. Restauratie vooroorlogse waarden, rust en orde
  2. Verlangen naar vrijheid en verandering

Slide 11 - Slide

Slide 12 - Video

Wat wordt bedoeld met het begrip 'restauratie'?
A
Het opknappen van oude historisch waardevolle gebouwen of woningen in oude wijken
B
Gedeelte van een station of trein waar je iets kunt eten of drinken
C
Herstel in de vroegere toestand

Slide 13 - Quiz

2. Koude Oorlog en dekolonisatie
  • VS (kapitalistisch en democratisch) tegenover Sovjet-Unie (communistisch)​
  • Constante dreiging → gevoelens van pessimisme en angst
  • Drang onder Indonesische bevolking om zelfbeschikking, zelfstandigheid en gelijke rechten uiten zich in een groeiend Indonesisch nationalisme​
  • 1945: Capitulatie Japan; na de daarop volgende gewelddadige ‘Bersiap’-periode slaan Nederlandse troepen hard terug in ‘politionele acties'; 1949: onafhankelijkheid

Slide 14 - Slide

Politieke moorden jaren zestig 1
  • 1963: Moord op president John F. Kennedy
  • Enorm populair, charismatisch spreker, sprookjesfamilie, oorlogsheld, impuls ruimtevaart, bekend om zijn hang naar vrede en zijn menslievendheid






    1968 moord op Martin Luther King​





                                  → protesten en demonstraties​

Slide 15 - Slide

Politieke moorden jaren zestig 2
  • 1968: Moord op president Martin Luther King
  • Dominee, politiek leider en een van de prominentste leden van de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging
  • Bekend om geweldloze verzet tegen rassenscheiding in VS






    1968 moord op Martin Luther King​





                                  → protesten en demonstraties​

Slide 16 - Slide

3. Consumptiemaatschappij en jeugdcultuur

Slide 17 - Slide

Slide 18 - Video

Slide 19 - Video

Er komt 'luxe':
  • Niet meer 's avonds met hele gezin om tafel onder één lamp
  • In (vrijwel) alle gezinnen een radio
  • Eerste tv's verschijen, maar:
  • 'Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg'
  • 1953: ook nog eens watersnoodramp

Slide 20 - Slide

Slide 21 - Video

4. Kunst in de jaren vijftig en zestig
  • Zowel abstract als figuratief
  • Onderwerp vaak: eenzame en kwetsbare naoorlogse mens
  • Cobra: wens toekomst opbouwen èn artistieke vernieuwing
  • Popart: ontleend aan massacultuur, maakt bijzondere van het gewone zichtbaar

Slide 22 - Slide

Slide 23 - Video

Slide 24 - Video

Slide 25 - Video

5. Literaire ontwikkelingen: schrijver en publiek
  • Houding veel schrijvers na WOII: verzet tegen verzuiling, reatauratie, preustsheid en burgerlijke braafheid
  • Doorbreking taboes (o.a. op gebied beschrijving sexualiteit)
  • Alledaags taalgebruik (incl. schuttingwoorden)
  • Ouderen: veel kritiek op vernieuwing lit. jaren vijftig en zestig
  • Inhoudelijk heel vaak: verwerking oorlogstrauma en positief beeld verzet en militaire acties geallieerden

Slide 26 - Slide

6.Literaire ontwikkelingen: vernieuwing in het proza, geschreven vanuit pessimistisch wereldbeeld
  1. Personages voelen zich eenzaam en angstig
  2. Meerdere vertellers (om eenzaamheid te benadrukken)
  3. Taboeonderwerpen (seksualiteit, incl. incest, lichamelijkheid)
  4. Werkelijkheid: chaos, vol misverstanden
  5. Personages zonder moreel besef; kennen geen echte normen en waarden
  6. Personages zijn antihelden (kunnen geen richting geven aan hun eigen leven)
  7. Benadrukking pessimistisch werledbeeld door verhaal in oorlog te laten spelen (oorlog als decor voor chaos en ellende)

Slide 27 - Slide

Slide 28 - Video

Wat is géén kenmerk van naoorlogs proza?
A
Meerdere vertellers
B
Bedoeld om de lezer een les te leren
C
Personages zijn antihelden
D
Taboeonderwerpen

Slide 29 - Quiz

7.Literaire ontwikkelingen: vernieuwing in dichtkunst, twee stromingen: 1 Vijftigers (verwant aan Cobra)
  1. Willen naoorlogse dichtkunst vernieuwen, vraagtekens bij vaste overtuigingen
  2. Geloof dat dingen anders kunnen (dichtkunst tegenover kranten: geloof dichtkunst onbreekt hierin)
  3. Loslaten traditionele dichtvormen
  4. Verwarring en ontregeling, door o.a. experimentele werkwijze dichter, gaat niet uit van vooropgesteld idee, maar zoekt door te schrijven naar wat verwoord kan worden
  5. Autonome gedichten; gedichten als taalbouwsel van herhaling/variatie woorden en rijm

Slide 30 - Slide

Slide 31 - Video

7.Literaire ontwikkelingen: vernieuwing in dichtkunst, twee stromingen: 2 Neorealisten
  1. Zetten zich af tegen de Vijftigers
  2. Ze vinden die gedichten te dichterlijk, met te veel beeldspraak
  3. Willen zakelijk verwoorden wat waargenomen wordt
  4. Verzetten zich tegen dichterlijk taalgebruik
  5. Ze gooien dichterlijke taal overboord, totdat alleen zakelijke mededeling overblijft

Slide 32 - Slide

K. Schippers, Ja, uit: De waarheid als De Koe, 1963
Ik heb je lief zoals je soms
gelijk een gouden zomerdag bent
nee nee nee
ik heb je lief zoals je bent
nee nee
ik heb je lief zoals
nee
ik heb je lief

---------------------------------------------
uit: 'Een leeuwerik boven het weiland', 1980.

Schrijver:
Inzender: oh, 13-09-2005

Slide 33 - Slide

Geef kort je mening over dit hoorcollege

Slide 34 - Open question