koppelteken en trema

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Startopdracht in het schrift

Noteer in je schrift: Startopdracht over Samenstellingen

Schrijf de volgende samenstellingen op de juiste manier: 

1. lieveling - docent                                  6. samenwerking - partner
2. biet - sap                                                   7. konijn - hok
3. verjaardag - feest                                 8. station - winkel   
4. yoghurt - drink                                       9. Koning - dag
5. gedachte - lezer                                    10. Hoge - school

Programma vandaag 

- Nakijken opdrachten van de vorige les (10 minuten)

- Uitleg over het koppelteken en het trema (5 - 10 minuten)

- 5 opdrachten maken over het koppelteken en het trema

- Verder werken aan Gebiedende Wijs (4 opdrachten)

- Klaar? Lezen in het leesboek (minimaal 10 minuten)

Regels + doel

Boek en schrift gaan even dicht

Geef antwoord op de meerkeuzevragen via het wisbordje

Er wordt niet geroepen door de klas

Leren wanneer we bij een samengesteld woord een trema of koppelteken gebruiken:

- Wanneer gebruik je een koppelteken, dus -

- Wanneer gebruik je een trema, dus ë

Wat is een koppelteken?

1. is een leesteken dat wordt gebruikt als scheidingsteken tussen delen van een zin
2. is een leesteken dat onderdelen van samenstellingen met elkaar verbindt.
3. is een leesteken dat wordt gebruikt om nadruk te geven aan een woord of zin
4. Geen één antwoord is juist

Trema

Wanneer gebruik je een trema?

1. Als binnen een woord klinkers botsen
2. Gewoon omdat het leuk staat.
3. als het een samenstelling is
4. als je denkt dat het moet, er is geen regel voor

Functies koppelteken

Hoofdfunctie: 

Het voorkomen van klinkerbotsing bij het lezen.

Wij kennen in het Nederlands veel klanken: oe, au, oa, ei, ij, ie, eu, ee, aa, enz.

Als deze letters wel naast elkaar staan, maar niet als één klank mogen worden uitgesproken, gebruik je het koppelteken.

--> radiouitzending

--> radio-uitzending

Koppelteken (-) samengevat

Het koppelteken schrijf je tussen twee delen van een samenstelling:

1. als de samenstelling verkeerd uitgesproken wordt (mee-eten)

2. in aardrijkskundige aanduidingen (Noord-Holland, Zuid-Spanje

3. voor of na een hoofdletter (T-shirt, Henk-Jan, A-merk)

4. na een cijfer, afkorting of symbool (50-jarige, EU-land, %-teken

Hoe schrijf je.....

1. familieuitje
2. familie-uitje

Hoe schrijf je.....

1. miniorkest
2. mini-orkest

Hoe schrijf je.....

1. reclameactie
2. reclame-actie

Hoe schrijf je.....

1. auto-ontwerp
2. autoontwerp

Hoe schrijf je.....

1. emailadres
2. e-mailadres

Trema (ë, ï, ö, ü) kort samengevat

In sommige woorden schrijf je een trema. Je voorkomt zo dat je een woord verkeerd uitspreekt.

Het trema maakt duidelijk dat het om twee klinkers gaat,

en niet om één klank.

Het trema

Het trema gebruik je bij een klinkerbotsing. 

Hierbij kun je denken aan de klanken au, ou, oe, ei, ie, ui, eu,en ij.

Het trema maakt dus duidelijk dat het om 2 klinkers gaat, en niet om 1 klank.

Bijvoorbeeld: 

- reunie --> reünie (fonetisch: reej-u-nie  en niet reu-nie)

- concierge --> conciërge (fonetisch: con-sjer-sjuh en niet con-sier-guh)

Zonder trema kun je het woord anders uitspreken.

Trema of niet?

1. financiën
2. financien

Trema of niet?

1. geordend
2. geördend

Trema of niet?

1. orchideeen
2. orchideeën

Hoe schrijf je: beinvloeden

1. be-invloeden
2. beïnvloedden
3. beïnvloeden
4. beinvloeden

Zelfstandig

Maak opdracht 2 t/m 5 op blz.  203.

Ben je klaar?

Maak dan opdracht 1 t/m 4 van Gebiedende wijs (blz. 210 - 211)