Bedrijvende en lijdende vorm

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Bedrijvende en lijdende vorm

Deze les

- terugblik

- lesdoel

- startopdracht

- uitleg

- aan de slag

- evaluatie

Zet de juiste leestekens:
om soep te maken heb ik 5 ingrediënten nodig pompoen wortels een ui kokoksmelk en een rode peper

Vandaag werd ik eerder van school ---------(ophalen, vd).

Hoe vind ik het onderwerp van een zin?

Wat is het onderwerp van de volgende zin:
Piet geeft een brief aan zijn moeder.

1. Piet
2. geeft
3. een brief
4. aan zijn moeder

Wat is het onderwerp van de volgende zin:
Gisteren hadden de meisjes op Texel noodweer.

1. Gisteren
2. hadden
3. de meisjes op Texel
4. noodweer

Wat is het onderwerp van de volgende zin:
De tent was al snel kapot gewaaid.

1. De tent
2. was gewaaid
3. al snel
4. kapot

Wat is het lijdend voorwerp in de volgende zin:
Morgen koop ik appelmoes.

1. morgen
2. koop
3. ik
4. appelmoes

Wat is het lijdend voorwerp in de volgende zin:
Hij zou de fiets opknappen.

1. hij
2. zou opknappen
3. de fiets

Lesdoel

Aan het einde van deze les weet je het verschil tussen een zin in de bedrijvende en een zin in de lijdende vorm.

Aan het einde van deze les kun je een zin van de bedrijvende in de lijdende vorm omzetten en andersom.

Wat is het verschil tussen de zin:
vanochtend werd een inval op een camping gedaan door de politie.
en
vanochtend deed de politie een inval op een camping.

Betekenen de zinnen hetzelfde?

ja

nee

Wat is het onderwerp in de zin:
vanochtend werd een inval op een camping gedaan door de politie.

1. vanochtend
2. werd gedaan
3. een inval op een camping
4. door de politie

Wat is het onderwerp in de zin:
vanochtend deed de politie een inval op een camping.

1. vanochtend
2. deed
3. de politie
4. een inval op een camping

Bedrijvende vorm

De vraag is altijd om wie gaat het.

Een zin bestaat eigenlijk altijd uit:

iemand/iets die iets doet.

Bijvoorbeeld:

Piet loopt,

Jan fietst.

de bal rolt.

De politie doet een inval.

De leraar legt de stof uit.

Dit noemen we de bedrijvende vorm: het onderwerp voert iets uit.

Lijdende vorm

Bij een lijdende vorm draaien het onderwerp en het lijdend voorwerp om.

Het onderwerp ondergaat dan iets.

De inval wordt gedaan door de politie

de stof wordt uitgelegd door de leraar.

Lijdende vorm

Bij een lijdende vorm komt er een bijwoordelijke bepaling die met door begint (door de politie, door de leraar)

Bij het werkwoordelijk gezegde wordt het werkwoord "worden" toegevoegd (de inval wordt gedaan)

de lijdende vorm noemen we ook wel de passieve vorm, omdat het onderwerp niets doet.

In dat boek wordt Vita’s tuin prachtig beschreven.

1. Bedrijvende vorm (actief)
2. Lijdende vorm (passief)

Uw aanvraag wordt door ons in behandeling genomen.

1. Bedrijvende vorm (actief)
2. Lijdende vorm (passief)

De gemeente gaat uw aanvraag bekijken.

1. Bedrijvende vorm (actief)
2. Lijdende vorm (passief)

In geen enkele kamer mag je roken.

1. Bedrijvende vorm (actief)
2. Lijdende vorm (passief)

Maak de volgende zin actief:
In dit hoofdstuk worden vijf thema’s besproken.

Wat ga je doen?

Maak opdracht 1, 2 a, b en c en 3 a, b en c.

5 minuten in stilte

huiswerk

Lijdende vorm

In principe gebruiken we altijd de bedrijvende vorm. Dat is het meest duidelijk voor de lezer. Er zijn vijf gevallen wanneer de lijdende vorm nuttig kan zijn: 

a als het onbekend is wie de handeling uitvoert.

Trump is beschoten tijdens zijn speech.

b Als het onbelangrijk is wie de handeling uitvoert.

In de buurt wordt een nieuw bos aangeplant. 

c Als het overduidelijk is wie de handeling uitvoert.

De ambulance werd voorgereden.

d Als je de handeling of het object centraal wilt stellen ipv de handelende persoon.

Oud-premier Rutte wordt een titel gegeven voor zijn werk als premier.

e Als je daarmee onduidelijkheid kunt vermijden.

De ambtenaar die door de schoonmaker beschuldigd werd van fraude, kreeg ontslag.

bedrijvend zou er staan: De ambtenaar die de schoonmaker beschuldigde van fraude, kreeg ontslag.

Wat ga je doen?

Maak opdracht 1 en 2 op bladzijde 240-241

In tweetallen

Lesdoel

Aan het einde van deze les weet je het verschil tussen een zin in de bedrijvende en een zin in de lijdende vorm.

Aan het einde van deze les kun je een zin van de bedrijvende in de lijdende vorm omzetten en andersom.

Wat is het verschil tussen een bedrijvende en een lijdende zin?