20.1 Veredelen 6V 2425

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

20.1 Veredelen

Vandaag 20.1

Leerdoel 1, 2, 3

Keuze: met uitleg in de klas of zelfstandig (boek, opdrachten) op studieplein.

Leerdoel 1

je kunt de geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting bij zaadplanten beschrijven en legt het effect uit op de genetische variatie.

Ongeslachtelijke voortplanting

Ontstaat door mitose.

Kind is genetisch gelijk aan ouder.

Komt voor bij bacteriën, eencellige dieren, planten, schimmels.

Kloneren: ongeslachtelijk vermeerderen in laboratorium.

Ongeslachtelijke voortplanting

Ontstaat door mitose.

Kind is genetisch gelijk aan ouder.

Komt voor bij bacteriën, eencellige dieren, planten, schimmels.

Kloneren: ongeslachtelijk vermeerderen in laboratorium.

Gewassen landbouw

Ongeslachtelijke voortplanting

Ontstaat door mitose.

Kind is genetisch gelijk aan ouder.

Komt voor bij bacteriën, eencellige dieren, planten, schimmels.

Kloneren: ongeslachtelijk vermeerderen in laboratorium.

Dolly, 1996 (Schotland)

Ongeslachtelijke voortplanting

Voordeel: je weet precies wat je hebt.

Nadeel: kleine genetische variatie. Een probleem is meteen voor alle individuen een probleem.

Geslachtelijke voortplanting

Kind is genetisch niet gelijk aan de ouders door:

Meïose

Crossing-over

Bevruchting

PROFASE

Geslachtelijke voortplanting

Voordeel: zeer grote genetische variatie: bij een probleem zijn er bijna altijd individuen die overleven.

Leerdoel 2

Je kunt de functie van sporen bij de vermeerdering van schimmels beschrijven

Voortplanting schimmels

Zowel ongeslachtelijk als geslachtelijk.

Ongeslachtelijk: schimmeldraden (n) produceren sporen (n) die weer nieuwe schimmeldraden vormen.

Geslachtelijk: 2 schimmeldraden fuseren en vormen een vruchtlichaam (2n), deze produceert sporen (n) die weer nieuwe schimmeldraden kunnen vormen.

Leerdoel 3

Je kunt genetische modificatie beschrijven en de toepassingen daarvan bij plantenveredeling 

Klassieke veredeling

Klassieke veredeling: planten met gunstige eigenschappen worden met elkaar gekruist en de eigenschappen van de nakomelingen worden bekeken – hopelijk beter dan de ouderplanten.

Moderne veredeling

Met behulp van colchicine – verdubbeling DNA.

Vorming van trekdraden wordt verhinderd tijdens de mitose (non-disjunctie). Een cel met de dubbele hoeveelheid DNA ontstaat (tetraploïde cel). Die cel opkweken tot een plant.

Effect wisselt per soort

Moderne veredeling

Genetische modificatie

Cisgene planten – extra allelen van dezelfde soort

Transgene planten – allelen van een andere soort

Met behulp van agrobacteriën

Agrobacteriën voor genetische modificatie

Agrobacterie

Bij normale infectie door agro bacterie wordt een plasmide door de bacterie in de plant gebracht, waarna een stukje van de plasmide (waarop de genen zitten die in de plant een ‘gezwel’ veroorzaken – het T-gebied) in het DNA van de gastheer wordt ingebouwd.

Aangepaste plasmide

Met behulp van restrictie-enzymen wordt er een stuk uit het plasmide geknipt en een nieuw stuk er in geplaatst. Gewenst gen (groen) plus markergen (rood) om te bepalen of de infectie gelukt is.

Restrictie-enzymen

Knippen DNA op bepaalde plaatsen met een bijzondere nucleïne volgorde. ‘Sticky ends’ aan beide stukken DNA zorgen ervoor dat het in te bouwen gen in het plasmide DNA wordt gebouwd.

Restrictie-enzymen

Gebruik je hetzelfde restrictie-

enzym bij de plasmide als bij het 

in te bouwen DNA dan passen de 

'sticky ends' aan elkaar.

Infectie met nieuwe plasmide

Ongedifferentieerde plantencellen worden besmet met de bacterie met de gemuteerde plasmide.

Het T-stuk van de plasmide wordt ingebouwd in het planten DNA en daarmee het gen wat je wilt inbouwen plus het markergen.

Infectie met nieuwe plasmide

Alleen gemuteerde plantencellen zijn bestand tegen antibiotica (markergen).

Vanuit weefselkweek ontstaan nieuwe, gemuteerde planten.

Lesdoel 20.1 Je kunt

• de geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting bij zaadplanten beschrijven en legt het effect uit op de genetische variatie (leerdoel 1)
• de functie van sporen bij de vermeerdering van schimmels beschrijven (leerdoel 2)
• genetische modificatie beschrijven en de toepassingen daarvan bij plantenveredeling (leerdoel 3)

Huiswerk

Opdrachten 20.1

Leerdoel 1, 2, 3