5: tekstsoorten

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

4H - Cursus Leesvaardigheid 

Les 5 van 12

3 Tekstsoorten

Lesinhoud

• De leerdoelen
• We nemen de theorie door van paragraaf 3
  
• Je maakt de opdrachten 1 t/m 6 van OB p. 38

Leerdoelen § 3

1. Ik weet welke tekstsoorten er zijn en volgens welke stappen die zijn opgebouwd
2. Ik kan me oriënteren op een tekst of uiting en daarin de tekstsoort herkennen
3. Ik kan uitleggen waarom de schrijver voor een bepaalde tekstsoort heeft gekozen

Super Mario Bros

• Computerspel
• Soort: platformgame
• Doel platformgames: breng je charter heelhuids van begin naar eind en overwin obstakels
• Als je weet wat voor soort game het is, weet je gelijk hoe je het moet doen, wat je kunt verwachten en wat het doel ervan is

Voor teksten geldt hetzelfde

• Herken je de tekstsoort, dan weet je wat het doel ervan is
• Herken je het doel, dan weet je wat de tekstsoort is
• > kenmerk tekstsoort: 1) doel ervan 2) de stappen die in de tekst gezet worden om dat doel te bereiken 3) taalgebruik en taalmiddelen daarin

Tekstsoorten (1)

• Kun je in allerlei tekstvormen realiseren, een betoog kan bij voorbeeld: mondeling, als vlog, als krantenartikel, als ingezonden brief, etc. 
• Een tekst kan meerdere tekstdoelen hebben (bijvoorbeeld informeren en overtuigen), er zijn dan meer tekstsoorten daarin aan te wijzen

Tekstsoorten (2)

• Taalgebruik en taalmiddelen zijn ook kenmerk van een tekstsoort
• Bijvoorbeeld bij recepten in kookboek 
• Tekstsoort is een procedure; doel is instructie geven 
• > objectief taalgebruik (geen 'ik', heel precies en resultaatgericht)
• > gebiedende wijs, tijdwoorden (eerst, vervolgens, tot slot)

Opbouw

• Een tekstsoort is bijna altijd hetzelfde opgebouwd, bijvoorbeeld betoog:
• > bevat altijd een standpunt in de inleiding
• > bevat altijd argumenten in het middenstuk
• > bevat altijd een conclusie in het slot
• Dit maakt het makkelijker voor de ontvanger de tekst te begrijpen
• Maar de schrijver heeft hierdoor ook handvatten bij plannen v.d. tekst 

Tekstsoorten, doelen, stappen en tekstvormen 

Aan de slag!

• We maken gezamenlijk opdr. 1 t/m 6 van p. 38  OB in LessonUp. 
• Doe je TB open op p. 58/59 (dan kun je meekijken in het schema, terwijl je de vragen beantwoordt)

1b) Handleiding bij je nieuwe mobiel:
> beschrijf het doel ervan
> beschrijf de stappen waaruit de tekst zal bestaan

Antwoord 1a

Doel: beschrijven hoe je mobiel werkt

Stappen:

1) beschrijving van je mobiel

2) beschrijving onderdelen en functies mobiel

3) stapsgewijze instructie

2 ) De tekstsoorten beschouwing, betoog en repons zijn alle drie waarderende tekstsoorten. Leg uit wat deze tekstsoorten met elkaar gemeen hebben.
En geef aan wat het verschil ertussen is

Antwoord 2

• overeenkomst: de schrijver geeft zijn oordeel (mening of waardering) over een onderwerp
• verschil: het doel is verschillend
• > beschouwing: wil kwestie vanuit meerdere gezichtspunten onderzoeken
• > betoog: wil jou met argumenten overtuigen van de mening
• > respons: wil reageren op een cultuuruiting

Bespreken opdr. 3 

a) Wat is het belangrijkste doel v.d. strip?
b) Welke tekstsoort hoort bij dit doel?
c) Leg uit aan welke kenmerken je deze tekstsoort herkent
d) Welke tekstsoorten kan je nog meer aanwijzen in deze strip? Leg je antwoord uit.

Antwoord 3

a)  Het belangrijkste doel van deze strip is instructie geven.

b)  De tekstsoort die bij dit doel hoort is procedure. 
c)  Je herkent dit aan de stappen:
            1)  beschrijving van uitkomst (‘kom uit de kast’)

            2) benodigde materialen

            3) stapsgewijze instructie

 d)   Tekstsoort: verhaal
         Doel: tot denken aanzetten door een verhaal te vertellen. Stappen:
        1. personages (twee poppetjes)
        2. tijd en ruimte
        3. probleem
        4. oplossing

Bespreken opdr. 4 

Werkstuk over dialecten: wat zal de inhoud ongeveer zijn?

Antwoord 4

Bijvoorbeeld:

•  De inhoud zal een objectieve beschrijving zijn van welke dialecten in Nederland verdwijnen, de oorzaken / redenen van het  verdwijnen en de gevolgen / effecten van het verdwijnen. 
• De tekst zal beginnen met een beschrijving van de onderzoeksvraag en het onderzoek, gevolgd door een beschrijving van de resultaten.

Bespreken opdr. 6

Oproep/verzoek:

a) wel taalgebruik past bij deze tekstsoort?

b) welke taalmiddelen passen hierbij?

Antwoord 6

Bijvoorbeeld: Bij een oproep en verzoek passen het beste:

- waarderende woorden en gevoelswoorden (‘leuk’, ‘interessant’, ‘boeiend’)

- vraagzinnen (‘Kom je…?’)

- aanspreekvorm met passende toon (‘Beste scholieren’, ‘Geachte inwoner’, ‘je’, ‘u’)

- Tijd- en plaatswoorden (‘Het schoolfeest is in de sportzaal aan de Heinsiuslaan 12 en begint om

20.30 uur.’)

Leerdoelen § 3

1. Ik weet welke tekstsoorten er zijn en volgens welke stappen die zijn opgebouwd
2. Ik kan me oriënteren op een tekst of uiting en daarin de tekstsoort herkennen
3. Ik kan uitleggen waarom de schrijver voor een bepaalde tekstsoort heeft gekozen

In hoeverre heb jij het idee dat je deze leerstof hebt begrepen?

😒🙁😐🙂😃

Huiswerk

• Neem blz. 58 + 59 van het theorieboekje door

Volgende les

We lezen samen de tekst op pagina 40 van je oefenboekje en maken vragen 11 t/m 17