les 16 AcI

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Les 16 AcI

Na deze les kun je de AcI-constructie in het Latijn herkennen en vertalen. 

Wat betekent de A in AcI?

1. accusativus
2. ablativus

Wat betekent de I in AcI?

1. imperativus
2. infinitivus
3. imperfectum

Met wat voor bijzin vertaal je een AcI?

1. die-bijzin
2. als-bijzin
3. dat-bijzin
4. omdat-bijzin

Na welke werkwoorden verwacht je een AcI?

1. dederat, perficiunt
2. dixit, audivit
3. custodiebat, vidit
4. portare, colligere

De A in de AcI wordt in je vertaling ... in je dat-bijzin

1. het onderwerp
2. het lijdend voorwerp
3. de persoonsvorm
4. een bijwoordelijke bepaling

De I in de AcI wordt in je vertaling ... in je dat-bijzin

1. het onderwerp
2. het lijdend voorwerp
3. de persoonsvorm
4. een bijwoordelijke bepaling

De AcI

Een AcI is een accusativus en een infinitivus:

• puellam currere > het meisje rennen.
• puellam currere video > Ik zie het meisje rennen. / Ik zie dat het meisje rent.

Een AcI in het wild

Een AcI voel je meestal aankomen. Dit komt omdat een AcI altijd afhangt van de persoonsvorm. Je wilt achter sommige persoonsvormen in het Nederlands ook graag 'dat' denken.

Ik zeg dat..., ik zie dat..., ik hoor dat..., ik ben blij dat...

Al deze werkwoorden hebben in het Latijn een AcI bij zich!

Bedenk nog minstens 3 werkwoorden waarna je een AcI kunt verwachten.

Hoe vertaal je een AcI?

• Maak een bijzin die begint met 'dat'.
• De accusativus wordt je onderwerp in de bijzin.
• De infinitivus wordt je persoonsvorm in de bijzin.

Caesar dicit hostes timere.

= Caesar zegt dat de vijanden bang zijn.

Hostes = acc mv van groep 3

timere = infinitivus praesens (herkenbaar aan de uitgang -re)

onderwerp in de bijzin.

persoonsvorm in de bijzin.

Alles tussen A en I...

Algemene regel:

ALLE WOORDEN DIE IN HET LATIJN TUSSEN DE A EN DE I IN STAAN, HOREN IN DE DAT-BIJZIN! 

Maar wat als er twee accusativi in de zin staan?

Dan is één van de twee accusativi de onderwerpsaccusativus (subjectsaccusativus) en de andere de lijdend-voorwerpsaccusativus (objectsaccusativus). 

Meestal is de eerste accusativus je onderwerp in de dat-bijzin en de tweede je lijdend voorwerp (maar niet altijd!). Let dus op de context.

Voorbeeld

Caesar dicit Romanos hostes vincere posse. 

=

Caesar zegt dat de Romeinen de vijanden kunnen overwinnen.

Romanos = acc mv van groep 2.

hostes = acc mv van groep 3.

vincere = infinitivus praesens 

posse = infinitivus praesens 

Eerste accusativus, dus waarschijnlijk onderwerp in de dat-bijzin. 

Tweede accusativus, dus waarschijnlijk lijdend voorwerp in de dat-bijzin. 

Er staan in deze zin twee infinitivi, alleen posse kan logischerwijs de persoonsvorm in de dat-bijzin worden.. 

Gelijktijdigheid

Een infinitivus praesens (-re) in de AcI is altijd gelijktijdig.

Dit betekent dat je de persoonsvorm in de dat-bijzin in dezelfde tijd zet als de persoonsvorm in de hoofdzin.

Senex dicit puerum lacrimare. = De oude man zegt dat de jongen huilt.

Senex dixit puerum lacimare. = De oude man zei dat de jongen huilde.

tijdsverhouding hoofdww. en ACI

inf. perfectum: voortijding

video servos fulloniam intravisse = ik zie dat de slaven de vollerij binnengegaan zijn

videbam servos fulloniam intravisse= ik zag dat de slaven de vollerij binnengegaan waren. 

Hoe vorm je de infinitivus van het perfectum?

Je neemt de 1e persoon van het perfectum

Je vervangt de -i door -isse

vocavi wordt vocavisse

terrui wordt terruisse

Hoe vertaal je de infinitivus van het perfectum in de A.c.I

vocavisse = te hebben geroepen

fuisse = te zijn geweest

dus: dico me Romae fuisse = ik zeg dat ik in Rome ben geweest

Voortijdig t.o.v. het hoofdwerkwoord

gebruik van se in de ACI

se als acc. in de ACI slaat altijd terug op het onderwerp van het werkwoord waarvan de ACI afhangt.

dominus dicit se venire

servi dixerunt se dominum vidisse

tibi dicit pater se me vidisse

1. mijn vader zegt dat hij mij heeft gezien
2. vader zegt tegen jou dat ik hem heb gezien
3. vader zegt tegen jou dat hij mij heeft gezien
4. vader zegt tegen mij dat jij hem hebt gezien

maak zelf een ACI: vader zegt dat de slaven hebben gewerkt in de vollerij.
(pater/servus/laborare/fullonia

Rex dicit magistrum discipulos laudare
Wat is de subiectsaccusativus?

1. Rex
2. magistrum
3. discipulos
4. dicit

Rex dicit magistrum discipulos laudare
Wat is de objectsaccusativus?

1. Rex
2. magistrum
3. discipulos
4. dicit

Rex dicit magistrum discipulos laudare
Wat is de juiste vertaling van de Latijnse infinitivus?

1. prijst
2. prijzen
3. prees
4. prezen

Rex dicit magistrum discipulos laudare
Wie prijst of prees wie?

1. de koning de leraar
2. de koning de leerlingen
3. de leraar de leerlingen
4. de leerlingen de leraar

Rex dicit magistrum discipulos laudare
Wat is waar?

1. pv = nu / inf = nu
2. pv = nu / inf = eerder
3. pv = eerder / inf = nu
4. pv = eerder / inf = eerder

Rex dixit magistrum discipulos laudare
Wat is waar?

1. pv = nu / inf = nu
2. pv = nu / inf = eerder
3. pv = eerder / inf = nu
4. pv = eerder / inf = eerder

Rex dixit magistrum discipulos laudavisse
Wat is waar?

1. pv = nu / inf = nu
2. pv = nu / inf = eerder
3. pv = eerder / inf = nu
4. pv = eerder / inf = eerder

Nummer de vertaalstappen van de A.c.I. in de juiste volgorde door de nummers ernaartoe te slepen

Vertaal de PV van het werkwoord van zeggen/menen/waarnemen en het onderwerp daarvan

Voeg het woord 'dat' toe

Vertaal de subjectsaccusativus als onderwerp van de dat-zin

Vertaal de objectsaccusativus als LV van de dat-zin

(als er een tweede accusativus is)

Vertaal de infinitivus als PV van de dat-zin, passend bij het onderwerp

1.

2.

3.

4.

5.

Vertaal:
Mater liberos in silva cum amicis ludere dicit.

Vertaal:
Senex uxorem in atrio dormire vidit.

Vertaal:
Iuvat me omnem familiam apud lararium adesse.

Vertaal:
Puella patrem fabulam fratri narrare audiebat.