13 Talent 1.8 Grammatica woordsoorten les 1

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

1.8 grammatica woordsoorten

Vorige les:
-Zinsontleding

Deze les: 
-Herhaling woordsoorten

Bedenk een voorbeeld of omschrijving

• lidwoord
• bijvoeglijk naamwoord
• zelfstandig naamwoord
• voorzetsel
• hulpwerkwoord
• zelfstandig werkwoord
• koppelwerkwoord

• wederkerend werkwoord
• wederkerend vnw
• persoonlijk vnw
• bezittelijk vnw
• aanwijzend vnw
• vragend vnw
• hoofdtelwoord
• rangtelwoord 

Zelf gaan oefenen of luisteren naar uitleg?

§ 1.8: 1, 3, 5, 6,  8, 11, 10, 12, 13, 15 en 18

Filmpje w.w. in Magister mapje.

lidwoord, bijvoeglijk naamwoord, zelfstandig naamwoord

• Lidwoord
  De, het, een. Staat meestal voor een zelfstandig naamwoord.
• Bijvoeglijk naamwoord
  Geeft een eigenschap of kenmerk van een zelfstandig naamwoord aan en staat meestal direct voor het zelfstandig naamwoord. Als er een koppelwerkwoord in de zin voorkomt, kan het bijvoeglijk naamwoord ook achter of voor het koppelwerkwoord staan. De appel is rot.
• Zelfstandig naamwoord
  Mensen, dieren, dingen, planten, eigennamen.

Voorzetsel, hww, zww

• Voorzetsel
  ...de kamer, ...het feest, .... het bureau. Is altijd onderdeel van een zinsdeel.
•  Hulpwerkwoord
  Geeft geen handeling aan. Minstens twee werkwoorden in een zin, want als er maar 1 is, is dat altijd het zww.
  Ik ben(hww) gisteren wezen zwemmen (zww).
• Zelfstandig werkwoord
  Geeft de handeling van de zin aan. Er is er altijd maar eentje in een zin.

vwo: koppelwerkwoord en voegwoord

• Koppelwerkwoord
  Geeft geen handeling in de zin aan, maar koppelt het onderwerp aan een deel waarin een bijvoeglijk/zelfstandig naamwoord staat.Zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen.
• Wederkerend werkwoord heeft een wederkerend voornaamwoord.     Zich aanpassen, zich vergissen, zich vergissen

Werkwoorden

Zelfstandig werkwoord (zww) - hoofdwerkwoord van de zin (spelen, kopen)

Hulpwerkwoord (hww) - helpt het hoofdwerkwoord, geeft zelf geen                                                                          handeling aan (kunnen, mogen, willen)

Koppelwerkwoord (kww) - koppelt een eigenschap, toestand, functie aan                                                                het onderwerp (zijn, worden, schijnen, blijven,                                                                  blijken, lijken, heten, dunken, voorkomen)

Wederkerend werkwoord - werkwoorden die 'zich' bij zich dragen (zich                                                                       vergissen, zich vermaken, zich wassen)

Wederkerend / wederkerig

Wederkerend voornaamwoord - woord dat verwijst naar het onderwerp

-> ik vergis me

-> jij stoot je

Wederkerig voornaamwoord - elkaar/ elkaars

Bijwoord

Het zegt iets over een willekeurig ander element van de zin dat geen zelfstandig naamwoord is (meestal ww, bvnw of nwg):

• Wat schrijf je netjes!
• Ik ben erg moe.
• De buren hebben een heel mooi huis.

Geven plaats of tijd aan in de zin: altijd, daar, vanavond

Tussenwerpsel

Uitroep: ach, ssst, wham, hé

Persoonlijk, bezittelijk en aanwijzend voornaamwoord

• Persoonlijk voornaamwoord
  Verwijst naar een persoon, groep personen, voorwerpen of onzichtbare zaken.
• Bezittelijk voornaamwoord
  Geeft bezit aan, kan bijvoeglijk of zelfstandig voorkomen.
  Dat is mijn fiets. Die fiets is de jouwe.
• Aanwijzend voornaamwoord
  Wijst iets of iemand aan, kan in plaats van een lidwoord staan. Deze, dit, die, dat.
  

LET OP!

Let op het verschil in de volgende zinnen!

Dat is mijn telefoon. (bzv)

Is die telefoon van mij? (psv)

Vragend voornaamwoord, hoofdtelwoord, rangtelwoord

• Vragend voornaamwoord
  Wie, wat, welke, wat voor een.
• Hoofdtelwoord
  Geven een hoeveelheid aan. Twee, drie achtste (bepaald), veel, sommige (onbepaald)
• Rangtelwoord
  Geven een plaats in een volgorde aan. Eerste, laatste (bepaald) middelste, zoveelste (onbepaald)

Onbepaald en bepaald telwoord

Hoofdtelwoord

-bepaald

-onbepaald

Rangtelwoord

-bepaald

-onbepaald

Voegwoord

Voegwoorden verbinden twee zinnen (of woorden) met elkaar. Voegwoorden maken het verband tussen deze twee zinnen of woorden duidelijk:

• En
  
• Maar
  
• Terwijl
  
• Daardoor
  
• Mits
  
• Tenzij

De brievenbus is gisteren geleegd.
Het ww ' geleegd' is een:

1. zww
2. kww
3. hww
4. wkww

De brievenbus is gisteren geleegd.
Het ww 'is' is een:

1. zww
2. kww
3. hww
4. wkww

De brievenbus is leeg.
Het ww 'is' is een:

1. zww
2. kww
3. hww
4. wkww

De postbode had zich vergist.
Het werkwoord vergist is:

1. zww
2. kww
3. hww
4. wkww

Noteer de VRV's:
Wie heeft jouw huiswerk gemaakt?

Mooie sneakers, die wil ik ook!

1. die is bijvoeglijk gebruikt
2. die is zelfstandig gebruikt.

Wat zijn bijwoorden?

Bijwoorden ...

1. geven extra informatie bij een werkwoord.
2. geven extra informatie bij een zelfstandig naamwoord.
3. geven extra informatie bij een bijvoeglijk naamwoord.
4. geven extra informatie bij een ander bijwoord.

Straks, hier en overal zijn bijwoorden. Wat zijn ook bijwoorden?

1. Woorden als nog, immers en niet
2. Woorden als waardoor, waarmee en hoe
3. Woorden als mooie, gele en houten
4. Woorden als wie, wat en welke

niet

1. telwoord
2. bijwoord
3. nevenschikkend voegwoord
4. onderschikkend voegwoord

en

1. telwoord
2. bijwoord
3. nevenschikkend voegwoord
4. onderschikkend voegwoord

omdat

1. telwoord
2. bijwoord
3. nevenschikkend voegwoord
4. onderschikkend voegwoord

De laatste tijd worden we opgeroepen om zoveel mogelijk thuis te blijven, want zo beschermen we elkaar. 

1. bijvoeglijk naamwoord voegwoord
2. telwoord bijwoord
3. bijvoeglijk naamwoord bijwoord
4. telwoord voegwoord

Ik heb geen idee hoeveel leerlingen zich voor die excursie hebben ingeschreven. 

1. Onderschikkend voegwoord
2. Nevenschikkend voegwoord
3. Bijwoord
4. Telwoord

Maken:

§ 1.8 opdracht 5, 6, 10 en 12 (huiswerk dinsdag)

§ 1.8 opdracht 7, 9, 13 en 18 (huiswerk woensdag)