BORP Europa 3.1 t/m 3.5

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom

5 havo ECONOMIE  ||  2022-2023

Programma

• Vorige les
• Theorie
  
• Lesdoelen
• Aan de slag

Uit welke uitkomst is te zien dat meeliftersgedrag mogelijk is?

1. 4,4
2. -2,6
3. 0,0
4. Er is geen meeliftersgedrag mogelijk.

Wat is hier de dominante strategie voor België?

1. Wel milieubeleid
2. Geen milieubeleid
3. Er is geen dominante strategie

Is hier sprake

1. Wel milieubeleid
2. Geen milieubeleid
3. Er is geen dominante strategie

Leg uit of hier sprake is van een gevangenendilemma. (opbrengst hoog)

Lesdoelen

Aan het einde van de les

• Afspraken stabiliteitspact noemen. 
• Met behulp van overheidsuitgaven en overheidsontvangsten het overheidstekort en de toename van de staatsschuld berekenen. 
• Stroomgrootheden en voorraadgrootheden onderscheiden. 
• Nadelen te hoog overheidstekort verklaren. 
• Staatsschuldquote berekenen. 

Als de overheid een financieel tekort heeft en er is sprake van een crisis. Wat gebeurt er dan met het tekort van de overheid als zij een anticyclisch beleid voeren?

De overheid in crisis & afspraken

Financiële crisis

• Overheid geeft meer uit aan bijvoorbeeld uitkeringen & projecten. 
• De overheid krijgt minder binnen aan belastingen. 

Stabiliteits- en groeipact

• Overheidstekort --> 3% van het bbp
• Staatsschuld --> 60% van het bbp. 

Relatie overheidssaldo en schuld

De overheidsschuld neemt toe met een overheidstekort. 

De overheidsschuld neemt af met een overheidsoverschot. 

Van landen in de eurozone mag de staatsschuld niet hoger zijn dan 60% van het bruto binnenlands product. Nederland heeft een bbp van € 678 miljard en een staatsschuld van € 480 miljard. Bereken de staatsschuld als percentage van het bbp.

1. 29,2%
2. 41,3%
3. 70,8%
4. 141,3%

Wanneer de overheid aflost op de staatsschuld. Wat voor gevolgen heeft dat op de rentekosten op de staatsschuld

1. Deze worden hoger
2. Deze blijven gelijk
3. Deze worden lager

Wat is de EMU?

1. Alle landen binnen Europa
2. Alle landen binnen de Europese Unie
3. Alle landen die met de euro betalen

Groei & Stabiliteitspact (EMU)

EMU = Economische & Monetaire Unie (Eurolanden)

Regels over begroting, aan de hand van percentages van het BBP

Jaarlijks tekort (EMU-saldo) kleiner dan 3% van BBP

Staatsschuld (EMU-schuld) kleiner dan 60% van BBP

Inhoud stabiliteits- en groeipact

EMU-landen

Waarschuwing bij overtreding van de norm.

Boete

Overheidstekort = begrotingstekort

• Uitgaven zijn groter dan de inkomsten.
• Stroomgrootheid --> gemeten over een periode. 

Nadelen stabiliteits- en groeipact

Grote tekorten kunnen leiden tot inflatie

Grote tekorten kunnen de rente opdrijven

Grote tekorten kunnen overheidstaken in gevaar brengen

inkomsten overheid

• Sociale premies (tbv zorg, volksverzekeringen AOW, werknemersverzekeringen WW)
• Loon/inkomstenbelasting (directe belasting
• BTW, accijnzen invoerrechten: indirecte belasting

uitgaven overheid

• Sociale zekerheid
• zorg
• onderwijs 

overheidsbestedingen: tegenprestatie staat er tegenover

overdrachtsuitgaven: staat geen tegenprestatie tegenover (uitkeringen, subsidies)

Wat zijn GEEN inkomsten voor de overheid?

1. Belastingen
2. Premies
3. Accijnzen
4. Subsidies

Staatsschuld

Voorraadgrootheid --> gemeten op een bepaald moment.

De overheid moet lenen op de vermogensmarkt

• Banken
• Andere bedrijven
• Pensioenfondsen
• Particulieren

--> obligatie (schuldbewijs

Wat houd een staatsobligatie in?

stroomgrootheid

voorraadgrootheid

inkomen

consumptie

werkloosheid

loon

vermogen

Aan de slag

Maken H3.1 t/m 3.5

Zachtjes overleggen! / Aan docent vragen

Klaar? Nakijken

Niet af? Huiswerk!