5.4 het ontstaan van staten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

5.4 Het ontstaan van staten

Leerdoelen

• Je kunt de belangrijkste gevolgen noemen van de opkomst van de geldeconomie voor het bestuur.

• Je kunt uitleggen waarom de paus en vorsten in de late middeleeuwen een conflict hadden met elkaar.

• Je kunt beschrijven hoe vorsten probeerden centraal bestuur in te voeren.

De agrarisch-stedelijke samenleving

Er veranderde veel door de komst van steden en een geldeconomie. 

Koningen hadden weinig macht in steden. 

Dit losten ze op op twee manieren:

 

2. boeren hun pacht in geld laten betalen. 

1. belasting heffen in steden 

Het bestuur in de steden

De komst van een geldeconomie had twee gevolgen voor het bestuur in steden:

1. Vorsten huurden ambtenaren in die hun hielpen bij het besturen van de stad. 
2. Vorsten konden oorlog voeren met een huurleger. 

Ruzie tussen paus en vorsten

Belangrijkste informatie?

Ruzie tussen paus en vorsten 

Vorsten en pausen hadden een conflict over wie bisschoppen mocht benoemen. 

Waarom wilden vorsten bisschoppen als bestuurders?

Bisschoppen mochten niet trouwen, dus kregen geen kinderen 

 → dus na hun dood kreeg de vorst zijn leen terug

Waarom wilde de paus dat niet?

Paus was de baas van de kerk, dus de baas van de bisschoppen.
Niet de vorst!

Een centraal bestuur

Tijdens het leenstelsel moesten vorsten rondreizen

Veranderde in de late middeleeuwen:

Nu het hele rijk op dezelfde manier besturen. 

- dezelfde belastingen

- dezelfde wetten

Een centraal bestuur

Als een koning zijn land vanuit een plek op dezelfde manier bestuurt, heet dit een centraal bestuur. 

Zo ontstonden er staten: een land met duidelijke grenzen, waar overal dezelfde regels en wetten gelden. 

Oftewel...

Vroege middeleeuwen	Late middeleeuwen
Vorsten reisden rond	Vorsten besturen vanuit 1 plaats (centralisatie)
Overal andere wetten en regels	Overal dezelfde wetten en belastingen (staatsvorming)
= LEENSTELSEL	= Centraal bestuur

Centraal bestuur in Nederland 

Nederland bestond uit verschillende provincies en viel onder de hertogen van Bourgondië

Door oorlog, huwelijk en erfenis steeds meer gebied kregen. 

Alle gewesten samen kregen dezelfde wetten, waardoor in Nederland ook centralisatie werd ingevoerd.

Leerdoelen

• Je kunt de belangrijkste gevolgen noemen van de opkomst van de geldeconomie voor het bestuur.

• Je kunt uitleggen waarom de paus en vorsten in de late middeleeuwen een conflict hadden met elkaar.

• Je kunt beschrijven hoe vorsten probeerden centraal bestuur in te voeren.