6.1 Een wereldeconomie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.1  Een Wereldeconomie

Wat was de aanleiding voor de ontdekkingsreizen? (tijdvak 5)

1. De val van Constantinopel verminderde de toegankelijkheid tot het Aziatische handelsnetwerk
2. de technische vooruitgang bij de bouw en navigatie van schepen
3. de wil om vreemde volken te bekeren tot het christelijke geloof
4. Na eeuwen van lockdown kon je weer reizen.

Wat is Renaissance? (tijdvak 5)

1. Italiaans voor middeleeuwen
2. Strijd tussen keizer en paus
3. Bloeiperiode van de kunst
4. Ander woord voor Romeinse tijd

Wat betekent Reformatie? (Tijdvak 6)

1. Daar zijn de gereformeerden lid van.
2. Periode waarin mensen de rooms katholieke kerk wilden veranderen.
3. Aanhanger van christelijke godsdienst die uit protest werd opgericht.
4. Burgerlijke bestuurder van een stad of gewest.

(tijdvak 6) Het tijdvak van regenten en vorsten duurt van .... tot .....

1. 500 - 1000 n. Chr.
2. 1000 - 1500 n. Chr.
3. 1500 - 1600 n. Chr.
4. 1600 - 1700 n. Chr.

Als we het hebben over het Tijdvak van Regenten en Vorsten dan hebben we het over de......................... eeuw

(Tijdvak 6)

1. 15e eeuw
2. 16e eeuw
3. 17e eeuw
4. 18e eeuw

                       Tijdvak 6: regenten & vorsten     

• 1600-1700: regenten & vorsten
• Onderwerpen:

1. Ontstaan van een Wereldeconomie (6.1)
2. De Gouden eeuw (6.2)
3. Het absolutisme (6.3)
4. Wetenschappelijke revolutie (6.4)

Tijdvak 5.. 

6.1  Een Wereldeconomie

Aan het eind van deze lessenserie kun jij: 

• de rol van de moedernegotie in de economie van de Republiek benoemen.
• Uitleggen hoe de VOC ontstond en welke rechten deze onderneming had.
• Uitleggen wat handelskapitalisme en een wereldeconomie is en
• de rol van de Republiek in deze wereldeconomie benoemen

Kenmerkend aspect 

Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme,    en het begin van een wereldeconomie

wereldeconomie:

economie die bestaat uit verschillende werelddelen die door handel met elkaar verbonden zijn

Handelskapitalisme

economisch systeem waarbij ondernemers zich met handel bezighouden en waarvan zij een deel van hun winst investeren in hun onderneming

Handelskapitalisme

Handelskapitalisme

Vroege vorm van kapitalisme waarbij handelaren een leidende rol hebben in de economie.

16de en 17e eeuw in de Republiek

Moedernegotie - Handel in goedkope bulkgoederen

Voor veilige doorgang door Sont moest saluutschot gegeven worden + tol betaald. 

Hollanders losten dit op met het Fluitschip: een smal dek met breed ruim (400-500 ton) en slechts 10 bemanningsleden. 

Om inkomsten te genereren hieven de Deense koningen tol op ieder schip dat naar de Oostzee voer. De tol werd berekend op basis van de breedte van het dek. Om deze reden maakten Hollanders en Zeeuwen veel gebruik van het Fluitschip. Leg uit:
(met een kenmerk van het fluitschip) waarom de handelaren juist dit type schip inzetten

KA 

Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie 

Deze producten waren 'exotisch' en extreem duur (peperduur!)

• Specerijen (kaneel, kruidnagel, nootmuskaat, peper
• Chinese en Japanse zijde en porselein 

Nederlanden halen specerijen uit Portugal, maar die viel sinds 1580 onder Spanje, dus halen ze het zelf wel op! 

Cornelis de Houtman's 'Eerste Schipvaart' (1595-1597)

Concurrentie leidt tot VOC 

• Winsten moedernegotie naar handelscompagnieën die specerijen halen, echter ...  
• Aanbod stijgt harder dan de vraag -->
• Specerijen duurder in Azië, goedkoper in Europa
• Staten-Generaal grijpt in!
• 1602: alle handelscompagnieën samen in Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) 
• VOC was multinational (= filialen in verschillende werelddelen)

VOC krijgt handelsmonopolie 'in het Oosten' 

Werken voor VOC erg impopulair

• 3 jaar weg, geronseld of ontvoerd in de kroeg
• Ziekten als scheurbuik
• Angst voor zinkend schip
• Straffen 

'Een staat in een staat'

• Monopolie op handel in Azië 
• Verdragen sluiten met inlandse vorsten
• Soldaten en ambtenaren in dienst nemen
• Forten en Factorijen (versterkte handelsposten) bouwen
• Oorlog voeren en vrede sluiten
• Kaperbrieven 

• Het was mogelijk in oorlog te zijn met de VOC, maar niet met de Republiek (en omgekeerd!) 

Maken 6.1 

HD 2, 6

Historische vaardigheid:
Standplaatsgebondenheid 

Er wordt mee aangegeven dat ieders denken en handelen bepaald worden door de positie die wordt ingenomen ten opzichte van anderen en door persoonlijke ervaringen.

• In verschillende momenten in de tijd wordt er anders over iemand gedacht. 
• Wat als we de manier waarop we iemand herdenken in conflict komt met hedendaagse waarden en normen? 

Actiegroep 'de Grauwe Eeuw' bekladt monumenten in Hoorn (2016)

Jan Pieterszoon Coen, een omstreden figuur 

In deze les gaan wij een antwoord formuleren op de vraag:
Jan Pieterszoon Coen, held of schurk? 

1. Lees het artikel:  'Moet standbeeld JPC weg?' https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5158391/jp-coen-standbeeld-hoorn-tunnel-protest-voc-we-promise
2. Maak de taken op het vragenblad
3. Formuleer een onderbouwde mening op de vraag: is JPC een held of een schurk? 

`1621: Succes VOC leidt tot WIC 

West Indische Compagnie

• Belangrijkste doelen:
• 1. Spanje dwarsbomen in Amerika'
• 2. Koloniën stichten 

• Belangrijkste inkomsten:
• 3. Spaanse schepen kapen (Zilvervloot)
• 4. Trans-Atlantische (Slaven)handel
• 5. Walvisjacht

• WIC is nooit écht succesvol geweest 

Met de opbrengst kon de oorlog tegen Spanje een jaar lang bekostigd worden 

VOC

WIC

Slaven

Specerijen

Sleep de begrippen naar de juiste vorm van handel

moedernegotie 

VOC

WIC

specerijen

graanhandel

kaapvaart

Oostzeegebied

Driehoekshandel

Indonesië

Waarde Moedernegotie in 1636

Opbrengsten van de VOC gedurende diens bestaan

paragraaf 6.1 

OZK 2, 4, 6
HD: 2, 3