9.4 Bloed- en orgaandonatie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

9.4 Bloed- en orgaandonatie

Startopdracht:

Lees de samenvatting van paragraaf 9.2 en 9.3 en maak de examenoefening (vraag 5 t/m 9 op blz. 212 en 213).

Leerdoelen 9.4 deel 1

- Je kunt uitleggen welke bestanddelen van bloed bij een bloedtransfusie gebruikt worden. 

- Je kunt de bloedgroepen benoemen en van iedere bloedgroep de kenmerken beschrijven.

- Je kunt de juiste bloeddonor aan een bloedontvanger koppelen.

Bloedtransfusie

Bloed wordt gescheiden in 3 delen:

- rode bloedcellen

- bloedplasma (met daarin o.a. antistoffen)

- bloedplaatjes

Bloedgroepen

Bloedgroep: wordt bepaald door rode bloedcellen

• De antigenen op de bloedcel bepalen de bloedgroep

Er zijn twee indelingen:

• AB0-systeem
• Rhesus-bloedgroepensysteem

Bloedgroepen

Er zijn 4 bloedgroepen:

• Bloedgroep A
• Bloedgroep B
• Bloedgroep AB
• Bloedgroep O
  

Bloedgroepen

- Bloedgroep A

- Bloedgroep B

- Bloedgroep AB

- Bloedgroep 0

- Antistoffen

- Antigenen

AB = universele ontvanger

O = universele donor

Bloeddonatie

Je krijgt alleen het antigeen van de donor, dus de rode bloedcel. 

Je krijgt geen antistoffen. 

Jouw antistoffen moeten niet ''passen'' op de antigenen van de donor. 

Maken

Eerste 8 minuten in stilte

Zelf bestuderen/doorlezen: 9.4

Maken: opdracht 2 t/m 13

Klaar? Nakijken -> antwoorden staan op itslearning, daarna maken samenvatting of testjezelf 

Startopdracht:

Pak je boek en lees vast de tekst op blz. 190 en 191.

Leerdoelen 9.4 deel 2

- Je kunt uitleggen waarom je rekening moet houden met de resusfactor van bloed bij transfusies. 

- Je kunt beschrijven wat er gebeurt bij een orgaantransplantatie.

De rhesusfactor

Rhesuspositief: als je het rhesusantigeen op je bloedcellen hebt (Rh+)

Rhesusnegatief: als je het rhesusantigeen niet hebt (Rh-)

Rhesusnegatief maakt antistoffen tegen rhesuspositief -> klontering!

Bloeddonatie patiënt Rh-

Rhesus negatief (Rh-) kan alleen bloed ontvangen van Rh-.

Rh- maakt namelijk antistoffen (anti-rhesus) tegen de antigenen van Rh+.

Bloeddonatie Rh+

Rhesus positief (Rh+) kan bloed ontvangen van Rh+ en Rh-.

Rh+ maakt namelijk NOOIT antistoffen tegen rhesus.

Rhesusfactor en zwangerschap

Pas na besmetting met Rh+ bloed, maakt iemand die Rh- is antistoffen. 

Bij een tweede zwangerschap kan er een rhesuskindje geboren worden als moeder Rh- is en bij de eerste zwangerschap antistoffen heeft aangemaakt omdat de baby Rh+ is. 

Rhesusfactor en zwangerschap

Andere orgaandonaties

De antigenen van de donor op een donororgaan worden door de afweercellen van de ontvanger  herkend als lichaamsvreemd. -->

Afweerreactie en daardoor orgaanafstoting

Voorkomen door afstotingsremmers te slikken.

Maken

Eerste 8 minuten in stilte

Zelf bestuderen/doorlezen: 9.4

Maken: 9.2: 9 t/m 17, 9.3: 2 t/m 24 -> Huiswerk

Klaar? Nakijken -> antwoorden staan op itslearning, daarna werken aan ander vak of maken 9.4: 1 t/m 22

Extra uitleg

Dus wat zegt jouw bloedgroep?

Bloedtransfusie

Bloedgroepen

Hoe bepaal je je bloedgroep?

klontering na toevoegen antistof A , dan is er een antigen A aanwezig, dus bloedgroep A (of AB)

klontering na toevoegen antistof B , dan is er een antigen B aanwezig, dus bloedgroep B (of AB)

Bloedtransfusie

Bloedgroep 0 = universele donor

Bloedgroep AB = universele ontvanger

Bloedgroep O is een universele donor, die kan aan iedereen gegeven worden.

Bloedgroep AB is universeel ontvanger en kan dus van  iedereen bloed ontvangen

www.bioplek.org

Van wie kan je bloed krijgen

bloedgroep A

Bloedgroep B

Bloedgroep AB

Bloedgroep O

Van A 

Van B

Van O

Van  AB

Van A 

Van B

Van O

Van O

Van O

Ontvanger : Resus-

Donor : Resus+

Ontvanger : Resus+

Donor : Resus-

Ontvanger : Resus+

Donor : Resus+

Ontvanger : Resus-

Donor : Resus-

Ontvanger bloedgroep: A-

Donor bloedgroep: 0+

Ontvanger bloedgroep: AB+

Donor bloedgroep: B-

Ontvanger bloedgroep: A+

Donor bloedgroep: AB-

Overzicht van de bloedgroepen?

Bloedgroep	antigenen	antistoffen
A	A	anti-B
B	B	anti-A
AB	AB	-
O	-	anti-A en anti-B

bloedgroep A

Bloedgroep B

Bloedgroep AB

Bloedgroep O

Geen antigeen 

Antigeen A

Antigeen AB

Antigeen B

bloedgroep A

Bloedgroep B

Bloedgroep AB

Bloedgroep O

Maakt antistof A en B 

Maakt antistof B

Maakt geen antistof

Maakt antistof A