5.1 Verschillen tussen mensen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H9: Erfelijkheid

H5: Erfelijkheid

Voorkennisvragen

1. Waaruit bestaat DNA?

2. Wat is een gen?

3. Hoeveel procent van jouw DNA komt overeen met dat van je vader?

4. Wat gebeurd er met de chromosomen tijdens de meiose?

Kenmerken hoofdstuk

• Oefenen-oefenen-oefenen van genetische vraagstukken (paragraaf 3 en 4)
• Herhaling van stof uit de derde.
• Grijpt terug op hoofdstuk Cellen 

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 5.1: Verschillen tussen mensen

Doel 5.1 

Je leert hoe omgeving en erfelijkheid de waarneembare eigenschappen van een organisme bepalen.

Bekende begrippen

Eerst wat herhaling van stof uit Hoofdstuk 2 en 4

DNA - molecuul

• In de celkern
• Dubbele helixstructuur
• Baseparen
• Codeert voor eiwitten

Chromosoom

• Opgekruld DNA molecuul.
  
• Alleen zichtbaar tijdens de celdeling (in verdubbelde toestand).

Gen

• Stukje van een DNA-molecuul.
• Codeert voor één eiwit. 

Genoom

Alle aanwezige erfelijke informatie.

Niet alleen kern-DNA maar ook mitochondriaal DNA.

Haploïd/ diploïd

Geslachtscellen: van elk chromosoom één exemplaar (haploïd)

Na bevruchting (dus in elke lichaamscel): van elk chromosoom 2 exemplaren (diploïd)

Homoloog

Je hebt 2 versies van elk chromosoom. Een van je vader en een van je moeder.

Dit zijn homologe chromosomen. 

Er zitten dezelfde genen op 

Nieuwe begrippen

Allel

Van genen kunnen verschillende versies bestaan.

Een versie van een gen heet een allel.

Een diploïde cel heeft dus altijd twee allelen van elk gen, op elke chromosoom één.

Allel

Verschillende versies van genen zijn ontstaan door toevallige, levensvatbare mutaties in eerdere generaties. 

Haplotype

De combinatie van allelen op één chromosoom is het haplotype.

Een diploïde cel heeft dus 2 haplotypes van elk chromosoom. 

Begrippen oefenen

De opdracht: Maak biologische kloppende zinnen met 2 begrippen waaruit blijkt wat de relatie is tussen beide begrippen

Bijvoorbeeld:

koe - gras: een koe eet gras

koe - staart: een staart is een lichaamsdeel van een koe (niet: een koe heeft een staart)

Begrippen oefenen

Chromosoom - DNA

DNA - gen

Chromosoom - diploïd

Homoloog - gen

Gen - allel

Haplotype - chromosoom

Genotype

Combinatie van de allelen van een individu.

Je erfelijke eigenschappen worden bepaald door je genotype - dat wat aangeboren is.

Fenotype

Het fenotype zijn de uiteindelijke, waarneembare eigenschappen van een individu: wordt bepaald door het genotype in combinatie met het milieu.

G/Fenotype

Veel eigenschappen worden deels door je genen en deels door je leefstijl of omgeving (milieu) bepaald.

Bijvoorbeeld: krullend haar/ suikerziekte.

Doel 5.1 

Je hebt geleerd hoe omgeving en erfelijkheid de waarneembare eigenschappen van een organisme bepalen.

Begrippen 5.1 

DNA, chromosomen, milieu, leefstijl, fenotype, genotype, genoom, mutaties, allelen, haplotype

Huiswerk